ایمان به متشابه و عمل به محکم

«الاِحکام» در لغت[۱] به دو معنا به کار رفته است:

۱- به معنای منع و بازداشتن؛ عرب می­گوید: «حکمتُ و احکمت و حکّمت» یعنی منع کرده و باز داشتم. و حاکم نیز به این معنا می­باشد که ظالم را از ظلم منع نموده و باز می­دارد. اصمعی می­گوید: «اصل حکمت به معنای بازداشتن انسان از ظلم است».

۲- اتقان (استواری در کار): به کسی که کاری را با دقت و ظرافت و استواری لازم انجام دهد، گفته می­شود: «حکیم» و «الحُکم» به معنای علم و فقه است. خداوند متعال می­فرماید: «وَآتَیْنَاهُ الْحُکْمَ صَبِیّاً» (مریم: ۱۲) «و در کودکی به او دانش (و نبوت) دادیم». یعنی به او علم و فقه (فهم درست) دادیم.[۲]

المتشابه در لغت:[۳]

«الشِبه و الشَّبیه» به معنای مثل و مانند[۴] می­باشد. و جمع آن «اشباه» است. و «اشبه الشیء» زمانی گفته می­شود که همانند آن باشد. و زمانی گفته می­شود: «شابه الشی بالشی وتشابها» که دو چیز به یکدیگر شباهت داشته باشند.

و در قرآن کریم آمده است: «وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهاً وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ» (انعام: ۱۴۱) «و زیتون و انار را شبیه و بی­شباهت پدید آورد».

و امور مشتبه به امور مشکل می­گویند. و این دیدگاه لیث می­باشد. و زمانی می­گویند: «اشتبه الامر» که اختلاط صورت می­گیرد. و «الشبه» به معنای اشکال و آشفتگی و ابهام و پوشیدگی و تردید و همانندی به دلیل مشابهت می­ باشد.

 

 

[۱] – نگا: لسان العرب: ۱۲/۱۴۰- ۱۴۴؛ ماده حکم

[۲] – نگا: تفسیر ابن کثیر: ۵/۲۱۰غ چاپ الشعب

[۳] – نگا: لسان العرب: ۱۳/۵۰۳- ۵۰۵؛ ماده شبه

[۴] – مولف «لسان العرب» چنین می­گوید. وگرنه تمائل میان دو چیز، در واقع شباهت از هر جهت می­باشد. اما تشابه بین دو چیز، شباهت از برخی جهات می­باشد. و برخی از اهل لغت تشابه را در صفات و تمائل را در ذوات دانسته­ اند.