آیا زنان همیشه کمتر از مردان ارث می‌برند؟

محمد عزیز فتحی

نگاهی اجمالی به ارث زنان در اسلام:

ارث زن، به عنوان همسر (این در حالی است که هیچگونه نفقه ای بر عهده زن نیست) در تمام طبقات با همه ورثه شریک می شود؛ اگر متوفی (شوهر) فرزند نداشته باشد، همسرش یک چهارم و اگر فرزند داشته باشد، یک هشتم ارث می برد.
 «وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمّا تَرَکْتُمْ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ وَلَدٌ فَإِنْ کانَ لَکُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ»

ارث زن، به عنوان فرزند (حکمت این است که بر مرد نفقه واجب است و هزینه خوراک و پوشاک و مسکن و فرزندان و خود زن بر عهد مرد است حتی پدر و مادر فقیر و ضعیف و ناتوان و …نیز یک واجب برای فرزندان ذکور است و از همه هزینه بردارتر ازدواج و مهریه و ….؛ولی ارث زن خاص خود اوست)
«یُوصِیکُمُ اللّهُ فِی أَوْلادِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُْنْثَیَیْنِ»

ارث زن، به عنوان مادر ( این در حالی است که فرزندان با ثروت پدر خانواده و یا با زحمت خویش به این ماترک رسیده‌اند و سهم مادر معنوی است؛ بخاطر حق مادری و…)
«وَ لأَِبَوَیْهِ لِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمّا تَرَکَ إِنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَواهُ فَلأُِمِّهِ الثُّلُثُ فَإِنْ کانَ لَهُ إِخْوَهٌ فَلأُِمِّهِ السُّدُسُ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ یُوصِی بِها أَوْ دَیْنٍ»(۵۰)
یعنی: و اگر متوفی فرزندی داشته باشد، هر یک از پدر و مادر، یک ششم میراث می برند و اگر فرزندی نداشته باشد و میراث بران، تنها پدر و مادر، باشند، مادر یک سوم دارایی را می برد. امّا اگر برادرانی داشته باشد، سهم مادر پس از انجام وصیت متوفی و پرداخت دیونش، یک ششم است.

ارث زن، به عنوان خواهر (چه آن را به عنوان خواهر خواهر و چه به عنوان خواهر برادر در نظر بگیریم)
«وَ إِنْ کانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلالَهً أَوِ امْرَأَهٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ کانُوا أَکْثَرَ مِنْ ذلِکَ فَهُمْ شُرَکاءُ فِی الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ یُوصی بِها أَوْ دَیْنٍ غَیْرَ مُضَارٍّ وَصِیَّهً مِنَ اللّهِ وَ اللّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ»
یعنی: اگر مردی از دنیا برود، کلاله(خواهر یا برادر) از او ارث می برند. یا زنی از دنیا برود و برادر و خواهری داشته باشد، هریک از آنها یک ششم ترکه را به ارث می برند.

زن به عنوان خاله؛زن به عنوان عمه ؛ زن به عنوان مادر بزرگ ؛ زن به عنوان جده و … و خاله خاله و عمه عمه و… نیز ارث می برد که طبقات آن بسیار زیاد است…

اما چند مثال که در آن سهم زنان بیشتر از مردان است…

در تقسیم تَرَکه بین یک دختر و پدر و مادر، در اینجا سهم را به پنج قسم تقسیم می کنند به دختر سه سهم و به پدر و مادر هر کدام یک سهم داده می‌شود.

در تقسیم ترکه بین یک دختر و پدر، ترکه به چهار قسمت تقسیم می‌شود و به زن (دختر) سه سهم و بر مرد (پدر) یک سهم می رسد.

در تقسیم ترکه بین دو دختر با پدر و مادر، ترکه به شش سهم تقسیم می‌شود، هر کدام از پدر و مادر میت یک سهم و به هر کدام از دختران دو سهم داده می‌شود.

در تقسیم ترکه بین دو دختر و پدر تنها، ترکه به پنج سهم تقسیم می شود؛ یک سهم به پدر و به هر کدام از دختران دو سهم داده می شود.

در تقسیم ترکه بین یک دختر و پدر و مادر و شوهر میت، ترکه به دوازده سهم تقسیم می گردد، سه سهم به شوهر، دو سهم به پدر و دو سهم به مادر داده می شود و پنج سهم باقی مانده به دختر می رسد.

در تقسیم ترکه بین یک دختر و ابوین و زوجه میت، ترکه به چهل سهم تقسیم می شود، پنج سهم به همسر، هفت سهم به مادر، هفت سهم به پدر میت و بیست و
یک سهم به دختر می رسد که سهم زن (دختر) سه برابر سهم مرد (پدر) می باشد.

اگر میت فرزندی نداشته باشد، فقط پدر و مادر و شوهر باشند؛ ترکه به دوازده سهم تقسیم می شود. شش سهم به شوهر، چهار سهم به مادر و دو سهم به پدر می رسد. در این تقسیم سهم زن (مادر) دو برابر سهم مرد (پدر) می باشد.
اگر وارث میت دو دختر و پدر و مادر و شوهر باشد، ترکه به بیست و چهار
سهم تقسیم می گردد. شش سهم به شوهر، چهار سهم به پدر و چهار سهم به مادر و به هر کدام از دختران پنج سهم می رسد، در این محاسبه سهم یک زن (دختر) یک بیست و چهارم از سهم مرد (پدر) زیادتر است.

در صورتی که از وارث درجه یک میت، یک دختر، پدر و همسر باشد، ترکه به سی و دو سهم تقسیم می شود. چهار سهم به زن، هفت سهم به پدر و بیست و یک سهم به دختر می رسد که در این فرض زن (دختر) سه برابر سهم مرد (پدر) ارث می برد.

اگر وارث میت دو دختر و پدر و زن باشد، ترکه به چهل سهم تقسیم می شود. پنج سهم به زوجه، هفت سهم به پدر و به هر کدام از دختران چهارده سهم می رسد. که در این فرض سهم زن (دختر) دو برابر سهم مرد (پدر) است.