کیفیت ایمان به پیامبران(۱)

ایمان به پیامبران اعتقاد داشتن به آن چیزی است که خداوند در کتابش و پیامبر  صلی الله علیه و سلم در سنتش بصورت اجمالی و تفصیلی خبر داده‌اند.

ایمان مجمل یعنی اعتقاد قطعی به اینکه الله تعالی در میان هر امتی رسولی را برای دعوت کردن به پرستش خداوند به تنهایی که شریکی برای او نیست و کافر شدن به آنچه جز خداوند عبادت می‌شود، فرستاده است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِی کُلِّ أُمَّهٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَۖ﴾ [النحل: ۳۶]. «و به یقین در (میان) هر امتی رسولی را برانگیختیم که خداوند را بندگی کنید و از طاغوت بپرهیزید». و اعتقاد به اینکه همه آن‌ها صادق، خیرخواه، هدایت کننده، بزگوارانی نیکوکار، اهل تقوا، امین و هدایتگرانی هدایت شده هستند. الله تعالی می‌فرماید: ﴿هَٰذَا مَا وَعَدَ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَصَدَقَ ٱلۡمُرۡسَلُونَ ۵٢﴾ [یس: ۵۲]. «این همان وعده خدای رحمن است و پیامبران راست می‌گفتند». خداوند بعد از بیان دسته بزرگی از انبیاء و پیامبران می‌فرماید: ﴿وَمِنۡ ءَابَآئِهِمۡ وَذُرِّیَّٰتِهِمۡ وَإِخۡوَٰنِهِمۡۖ وَٱجۡتَبَیۡنَٰهُمۡ وَهَدَیۡنَٰهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِیمٖ ٨٧ ذَٰلِکَ هُدَى ٱللَّهِ یَهۡدِی بِهِۦ مَن یَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۚ﴾ [الأنعام: ۸۷-۸۸]. «و برخی از پدران و فرزندان و برادرانشان (را هدایت کردیم) و آنان را برگزیدیم و آنان به راه راست هدایت کردیم. این هدایت پروردگار است هرکس از بندگانش را که بخواهد هدایت می‌کند». و اینکه تمام آنها (پیامبران) بر راه حق روشن هستند. و با هدایت آشکار همراه با دلایل روشن از جانب پروردگارشان به سوی قوم‌های خود آمدند. الله تعالی داستانی از اهل بهشت را برایمان اینگونه بازگو می‌فرماید: ﴿لَقَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّۖ﴾ [الأعراف: ۴۳]. «پیامبران پروردگار ما به وسیله حق آمدند» و می‌فرماید: ﴿لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا بِٱلۡبَیِّنَٰتِ وَأَنزَلۡنَا مَعَهُمُ ٱلۡکِتَٰبَ وَٱلۡمِیزَانَ لِیَقُومَ ٱلنَّاسُ بِٱلۡقِسۡطِۖ﴾ [الحدید: ۲۵]. «پیامبرانمان را با دلایل روشن فرستادیم و همراه آن‌ها کتاب و میزان را نازل کردیم تا بین مردم عدالت را برپا دارند».

اصل و اساس دعوت همه پیامبران یکی بوده و آن دعوت نمودن به سوی توحید الله تعالی است اما شریعت‌هایشان با هم فرق میکرد. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِکَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِیٓ إِلَیۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ ٢۵﴾ [الأنبیاء: ۲۵]. «و ما قبل از تو هیچ رسولی را نفرستادیم مگر اینکه به او وحی کردیم که هیچ معبود برحقی جز من نیست پس مرا بپرستید» و می‌فرماید: ﴿لِکُلّٖ جَعَلۡنَا مِنکُمۡ شِرۡعَهٗ وَمِنۡهَاجٗاۚ﴾ [المائده: ۴۸]. «برای هر یک از شما شریعت و راه روشنی قرار دادیم».

پیامبران تمام آنچه را که از طرف خداوند بر آن‌ها فرستاده شده بود را با پیامی روشن ابلاغ نمودند و به وسیله آن بر مردم اتمام حجت کردند. الله تعالی می‌فرماید: ﴿لِّیَعۡلَمَ أَن قَدۡ أَبۡلَغُواْ رِسَٰلَٰتِ رَبِّهِمۡ وَأَحَاطَ بِمَا لَدَیۡهِمۡ وَأَحۡصَىٰ کُلَّ شَیۡءٍ عَدَدَۢا ٢٨﴾ [الجن: ۲۸]. «تا معلوم بدارد که رسالت‌های پروردگارشان را به انجام رسانده‌اند. و (خداوند) به آنچه که در نزد آنان است احاطه دارد و همه چیز را بر شمرده است» و می‌فرماید: ﴿رُّسُلٗا مُّبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّهُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِۚ﴾ [النساء: ۱۶۵]. «رسولانی مژده آور و بیم دهنده (فرستادیم) تا برای مردم پس از (ارسال) رسولان بر خداوند حجتی باقی نماند».

و واجب است ایمان داشته باشیم به اینکه پیامبران، بشر و مخلوق خدایند و آن‌ها چیزی از خصوصیت و ویژگی ربوبیت را ندارند. آن‌ها بندگانی هستند که خداوند آن‌ها را به وسیله رسالت گرامی داشته است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿قَالَتۡ لَهُمۡ رُسُلُهُمۡ إِن نَّحۡنُ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُکُمۡ وَلَٰکِنَّ ٱللَّهَ یَمُنُّ عَلَىٰ مَن یَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ﴾ [إبراهیم: ۱۱]. «پیامبران به آن‌ها گفتند که ما جز بشری مانند شما نیستیم ولی خداوند بر هریک از بندگانش که بخواهد منت می‌نهد». الله تعالی از زبان نوح علیه السلام می‌فرماید: ﴿وَلَآ أَقُولُ لَکُمۡ عِندِی خَزَآئِنُ ٱللَّهِ وَلَآ أَعۡلَمُ ٱلۡغَیۡبَ وَلَآ أَقُولُ إِنِّی مَلَکٞ﴾ [هود: ۳۱]. «به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و نمی‌گویم که علم غیب می‌دانم و نمی‌گویم که ملائکه هستم» الله عزوجل به پیامبر ما محمد  صلی الله علیه و سلم امر می‌کند که به قومش بگوید: ﴿قُل لَّآ أَقُولُ لَکُمۡ عِندِی خَزَآئِنُ ٱللَّهِ وَلَآ أَعۡلَمُ ٱلۡغَیۡبَ وَلَآ أَقُولُ لَکُمۡ إِنِّی مَلَکٌۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَىٰٓ إِلَیَّۚ﴾ [الأنعام: ۵۰]. «بگو نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و من علم غیب نمی‌دانم و نمی‌گویم که ملائکه هستم جز آنچه به سوی من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم».

همچنین از جمله چیزهایی که واجب است در حق پیامبران به آن معتقد باشیم این است که آن‌ها از جانب خداوند یاری و تأیید شده‌اند و سرانجام رستگاری و خوشبختی برای آن‌ها و پیروانشان است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ فِی ٱلۡحَیَوٰهِ ٱلدُّنۡیَا وَیَوۡمَ یَقُومُ ٱلۡأَشۡهَٰدُ ۵١﴾ [المؤمن: ۵۱]. «ما پیامبران و کسانی که در زندگی دنیا به آن‌ها ایمان آوردند و روزی که شاهدان به پا می‌خیزند، را نصرت و یاری می‌دهیم» همچنین واجب است به برتری پیامبران بر آنچه الله عزوجل خبر داده معتقد باشیم. الله تعالی می‌فرماید: ﴿۞تِلۡکَ ٱلرُّسُلُ فَضَّلۡنَا بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۘ مِّنۡهُم مَّن کَلَّمَ ٱللَّهُۖ﴾ [البقره: ۲۵۳]. «ما بعضی از پیامبران را بر بعضی دیگر فضیلت و برتری دادیم و از آن‌ها کسانی هستند که خداوند با او سخن گفته است».

پس ایمان به همه این‌ها و تمام آنچه در کتاب و سنت در باره پیامبران بر وجه عموم بصورت مجمل آمده، واجب است.

اما ایمان مفصل و شرح داده شده این است که به آنچه الله تعالی در کتابش و پیامبر  صلی الله علیه و سلم در سنتش ایمان نامیده، مؤمن باشیم. ایمان مفصل، به مانند آنچه است که نصوص (قرآن و سنت) از ذکر نام‌ها، اخبار، فضیلت‌ها و ویژگی‌هایشان آورده است.