وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
کسی که در ماه رمضان به سفر رود و روزه باشد؛ آیا افضل برای وی آنست که روزه اش را ادامه دهد یا آنرا بخورد؟
الحمدلله،
ائمه اربعه و جمهور صحابه و تابعین بر این هستند که روزه گرفتن در سفر جایز و صحیح است، و اگر شخص مسافر روزه گرفت، روزه اش منعقد شده و بریء الذمه می شود.
نگاه کنید به: “الموسوعه الفقهیه” ج۲۸ ص۷۳٫
اما افضلیت روزه بودن یا نبودن آن در مسافرت بصورت زیر قابل توضیح است:
حالت اول: اگر روزه بودن یا نبودن برای شخص مسافر یکسان باشد؛ یعنی روزه گرفتن بر وی (در سفر) تاثیر (چندانی) نمی گذارد، در این حالت روزه گرفتن بهتر است؛ به دلایل زیر:
۱- ابو درداء رضی الله عنه میگوید: «خَرَجْنَا مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم فِی بَعْضِ أَسْفَارِهِ فِی یَوْمٍ حَارٍّ حَتَّی یَضَعَ الرَّجُلُ یَدَهُ عَلَی رَأْسِهِ مِنْ شِدَّهِ الْحَرِّ وَمَا فِینَا صَائِمٌ إِلاَّ مَا کَانَ مِنَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم وَابْنِ رَوَاحَهَ. (بخاری:۱۹۴۵).
یعنی: در یکی از سفرها، همراه رسول خدا صلی الله علیه وسلم خارج شدیم. هوا گرم بود تا جایی که مردم از شدت گرما، دستهای خود را روی سرشان می گذاشتند. و از میان ما کسی غیر از رسول خدا صلی الله علیه وسلم و ابن رواحه، روزه نبود.
در این حدیث مشاهده می شود که عده ای از صحابه روزه نبودند و تنها ابن رواحه همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم روزه بودند.
۲- روزه گرفتن در اینحالت باعث می شود که فرد مکلف در اسرع وقت تکلیف شرعی خود را انجام داده و بریء الذمه گردد، اما قضاء کردن آنها موجب تاخیر در بریء الذمه شدن انسان است.
۳- روزه گرفتن برای وی در ماه رمضان آسانتر است؛ زیرا معمولا روزه گرفتن در زمانی که غالب مردم روزه نیستند اندکی سخت تر می شود.
۴- روزه گرفتن در ماه رمضان فضیلت بیشتری دارد؛ چرا که انجام عبادات در رمضان افضلتر از دیگر ماههای سال است.
امام شافعی باتوجه به این دلایل ترجیح داده که روزه گرفتن برای کسی که روزه بودن و نبودن برایش یکسان است، بهتر است.
حالت دوم: روزه نگرفتن برای وی (مسافر) به حالش سودمند تر است؛ در اینجا می گوئیم: روزه نبودن افضل تر است، و اگر پاره ای از مسائل موجب مشقت بر وی گردد در آنصورت حتی روزه گرفتن بر وی مکروه است، زیرا کسی که در مشقت قرار دارد باوجودیکه الله متعال برایش رخصت داده اما وی از آن رخصت الهی عدول می کند قطعا مرتکب امری مکروه شده است.
حالت سوم: روزه گرفتن برای وی موجب مشقت شدیدی گردد که قابل تحمل نباشد؛ در اینحالت روزه گرفتن بر وی حرام است. به دلیل حدیث مسلم از جابر بن عبدالله رضی الله عنه که گفت:
«أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ خَرَجَ عَامَ الْفَتْحِ إِلَی مَکَّهَ فِی رَمَضَانَ فَصَامَ حَتَّی بَلَغَ کُرَاعَ الْغَمِیمِ فَصَامَ النَّاسُ ثُمَّ دَعَا بِقَدَحٍ مِنْ مَاءٍ فَرَفَعَهُ حَتَّی نَظَرَ النَّاسُ إِلَیْهِ ثُمَّ شَرِبَ فَقِیلَ لَهُ بَعْدَ ذَلِکَ إِنَّ بَعْضَ النَّاسِ قَدْ صَامَ فَقَالَ أُولَئِکَ الْعُصَاهُ أُولَئِکَ الْعُصَاهُ» . وفی روایه : «فَقِیلَ لَهُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ شَقَّ عَلَیْهِمْ الصِّیَامُ وَإِنَّمَا یَنْظُرُونَ فِیمَا فَعَلْتَ فَدَعَا بِقَدَحٍ مِنْ مَاءٍ بَعْدَ الْعَصْرِ» مسلم (۱۱۱۴) .
یعنی: پیامبر صلی الله علیه و سلم در سال فتح مکه بقصد مکه از مدینه بیرون شد وتا اینکه به چشمه آب عمیم (دریک میلی عسفان) رسید، روزه بود و مردم نیز با وی روزه بودند. به وی عرض کردند که روزه مردم را به مشقت انداخته و مردم به تو چشم دوخته‌اند. بعد ازعصربود، که پیمانه‌ای آب خواستند و از آن نوشیدند و مردم به وی می‌نگریستند، پس گروهی نیز افطار کردند و گروهی همچنان روزه بودند. به ایشان عرض کردند که گروهی همچنان روزه هستند، او فرمود: آنان نافرمانی کرده وگناهکارند. (چون پیامبر حکم کرده بود که از این رخصت استفاده کنند وآنان با آن رخصت مخالفت کردند).
نگاه کنید به: أنظر الشرح الممتع للشیخ محمد ابن عثیمین رحمه الله .ج۶ ص۳۵۵٫
«امام نووی و کمال بن همام گفتند: احادیثی که دلالت بر افضلیت روزه خوردن (در سفر) دارند بر کسی حمل می گردد که با وجود روزه بودن دچار ضرر گردد، و در بعضی از احادیث به این مسئله تصریح هم شده است، و لازمست که (آن احادیث) را اینگونه تاویل نمود، تا بین احادیث جمع کرده باشیم، و این (جمع کردن) بهتر است از اینکه بعضی احادیث را نادیده بگیریم و یا ادعای نسخ نماییم بدون آنکه دلیل قاطعی باشد. و کسانی که روزه گرفتن یا نگرفتن آنرا (در سفر) یکسان می دانند، به حدیث عایشه رضی الله عنها استدلال کردند که: حمزه بن عمرو اسلمی رضی الله عنه – که زیاد روزه می گرفت – به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: آیا در سفر روزه بگیرم؟ که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: اگر خواستی روزه بگیر، و اگر نه روزه ایت را بخور» متفق علیه». “الموسوعه الفقهیه” ج۲۸ ص۷۳٫
والله اعلم
وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین