در چه حالتی روزه خوردن بر شخص مسافر حرام است؟

در چه حالتی روزه خوردن بر شخص مسافر حرام است؟

 

الحمدلله،

بر طبق دلالت قرآن کریم و سنت نبوی و اجماع امت، مسافر می تواند در روز رمضان روزه نگیرد، چنانکه می فرماید: «وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ» البقره/۱۸۵٫

یعنی: و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد.

و فقهاء گفتند: مسافری که می تواند از رخصت روزه نگرفتن استفاده کند: کسی است که مسافت سفرش به اندازه ای باشد که نماز در آن قصر شود و در ضمن سفر وی برای انجام امری مباح باشد.

اما کسی که چنین سفری نرود؛ یعنی مسافت سفرش کوتاه باشد و یا برای گناه برود؛ برای وی جایز نیست که روزه نگیرد، همچنین کسی که عمدا به مسافرت برود و قصد او تنها بهانه یا برای روزه نگرفتن باشد، بر وی حرام است.

و مسافت سفر نزد جمهور علمای مالکیه و شافعیه و حنابله معادل ۸۰ کیلومتر است، هرچند بعضی از علما مقدار مسافت را معتبر نمی دانند بلکه گفتند: بگونه ای که عُرفاً بعنوان سفر تلقی شود، او مسافر است و می تواند از رخصت سفر استفاده کند.

برای توضیحات بیشتر و نظر تمام مذاهب به فتوای (۶۶۹۱) مراجعه کنید.

و اینگه گفتند: کسی که برای امری گناه به سفر رود نمی تواند از رخصت بهره ببرد؛ این قول جمهور یعنی مالکیه و شافعیه و حنابله بود، و گفتند: چون روزه نگرفتن رخصت است ولی کسی که برای گناهی به سفر برود اهل رخصت نیست، و باز به این فرموده الله متعال استدلال کردند که می فرماید: «فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» البقره/۱۷۳ .

یعنی: آن کس که مجبور شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز (باغی) نباشد، گناهی بر او نیست؛ (و می‏تواند برای حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از مردار بخورد) خداوند بخشنده و مهربان است.

گفتند: خدای متعال در این آیه خوردن گوشت مردار را برای فرد ستمگر (باغی) و متجاوز حلال نکرده، زیرا آنها گناهکارند، و باغی کسی است که بر علیه امام مسلمین خروج و شورش کرده و او محارب و راهزن است.

اما حنفیه گفتند: اگر سفر مباح نباشد می تواند از رخصت قصر نماز و روزه نگرفتن بهره ببرد، و این رأی برگزیده شیخ الاسلام ابن تیمیه نیز هست.

نگاه کنید به: “البحر الرائق” (۲/۱۴۹) ، “مجموع الفتاوی” (۲۴/۱۱۰) .

اینها در جواب جمهور گفتند:

باغی (ذکر شده در آیه ۱۷۳ بقره) کسی است که باوجود آنکه می تواند بر خوراک حلال دست یابد اما خواهان خوردن از گوشت حرام (مردار) است، و ستمگر (معتد) کسی است که بیشتر از حد نیاز می خورد.

 

اما کسی که عمدا به سفر می رود تا روزه نگیرد، بر ضد قصدش مجازات می شود؛ یعنی وی نمی تواند از رخصت استفاده کند.

مؤلف کتاب “کشاف القناع” (۲/۳۱۲) می گوید: «اگر کسی سفر کند تا روزه نگیرد (آن سفر و روزه خوردن) هر دو بر وی حرام است، زیرا هیچ علتی برای سفرش وجود ندارد جز بقصد روزه خوردن، علت حرمت روزه خوردن آنست چون عذری برای آن ندارد. و چون سفر را بهانه ای برای روزه خواری کرده، لذا آن سفر هم حرام است».

نکته بعد آنکه: مسافر حق ندارد روزه اش را بخورد مگر آنکه بطور کامل از عمران و آبادانی شهر یا روستایش دور شده باشد، روزه خوردن قبل از آن مرحله حرام است، زیرا وی هنوز در حکم فرد مقیم است.

با توجه به مطالب فوق، روزه خوردن در موارد زیر بر مسافر حرام است:

۱- (بر طبق رای جمهور) اگر مسافت سفرش به حد نصاب (۸۰ کیلومتر) نرسیده باشد.

۲- (بر طبق رای جمهور) اگر سفرش برای امور مباح نباشد.

۳- اگر عمدا به سفر رود تا بهانه ای برای روزه نگرفتن داشته باشد.

۵- (نزد جمهور علماء) کسی که قصد اقامت بیش از چهار روز را داشته باشد، روزه گرفتن بر وی واجب است، و نزد بعضی دیگر از علما می تواند در طول سفرش – هرقدر که شد – از رخصت استفاده کند.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین