اهل علم اجماع کردهاند بر اینکه کسی که نمیتواند در حال ایستادن نماز بخواند، به حالت نشستن نماز بخواند،
و اگر از نشستن هم معذور باشد، روی پهلو در حالیکه رو به قبله نموده است بخواند،
و مستحب است که روی پهلوی راست قرار بگیرد، و اگر نتواند روی پهلو قرار بگیرد، بر پشت و رو به آسمان نمازش بخواند.
رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم به عمران بن حصین فرمود:
«صَلِّ قَایِٔمًا ، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَقَاعِدًا ، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَعَلَى جَنْبٍ».
«نمازت را با ایستادن بخوان، اگر نتونستی به حالت نشستن، و اگر نتوانستی روی پهلو دراز بکش و نماز بخوان».
روایت از بخاری
و در روایت نسایٔى آمده:
«فإن لم تستطع فمستلقیاً».
«اگر نتوانستی بر پشت و رو به آسمان نمازت را بخوان».
اگر کسی قادر باشد که به ایستادن نماز بخواند اما نتواند به رکوع و سجده برود، باید به حال ایستادن نماز بخواند،و برای رکوع اشاره کند، سپس بنشیند برای سجده نیز اشاره کند.
خداوند میفرماید:
{وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِینَ} البقره: ۲۳۸.
«و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا بپاخیزید».
و رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم میفرماید:
«صلِّ قایٔماً».
«به حالت ایستادن نماز بخوان»
و نیز بخاطر عام بودن فرموده حق تعالی که میفرماید:
{فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ} التغابن: ۱۶.
«هر آن اندازه که در توان دارید از خدا بهراسید و پرهیزگاری کنید».
اگر کسی درد چشم داشت و پزشکان ماهر به او گفته باشند اگر بر پشت و رو به آسمان نماز بخوانی بهبودی مییابی بر پشت و رو به آسمان نمازش را بخواند.
و اگر کسی از بردن رکوع وسجده معذور باشد کافی است به حالت خمیدن به آنها اشاره نماید، و برای سجده کمی بیشتر خم شود.
اگر کسی به تنهایی قادر به سجده بردن نباشد، رکوع میبرد و برای سجده اشاره مینماید.
و اگر کسی نتوانست پشتش را خم کند کافی است گردنش را خم کند.
و اما اگر کسی بعلت پیری یا هر مشکل دیگری پشتش خم شده و به حالت رکوع درآمده باشد، هنگامی که خواست به رکوع برود یک کمی بیشتر خم شود،
و اگر ممکن باشد برای سجده رفتن کمی صورتش را به زمین نزدیک کند.
اگر کسی نتواند برای رکوع یا سجده با سر اشاره کند کافی است نیت داشته باشد و تکبیر بگوید.
مادامی که عقلش را از دست نداده باشد، با دلایلی که گذشت به هیچ وجه نماز از او ساقط نمیشود.