پیدایش اصطلاحِ سلفیت در پیِ تحولات متعددی بود که پس از رحلت رسول الله صلی الله علیه وسلم بر مسلمانان پدیدار گشت. این تغییرات باعث شد که اصطلاح سلفیت ظهور کند. تحولاتِ مذکور را می توان چنین خلاصه نمود:
پیامبر صلی الله علیه وسلم زمانی به دیار باقی شتافت که رسالتِ خویش را به پایان رساند و امانت را کاملاً ادا نموده و الله به وسیله ی ایشان دین را کامل نمود. الله می فرماید: {الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلامَ دِینًا}. (امروز دینتان را برایتان کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم و اسلام را به عنوان آیینی پسندیده برای شما برگزیدم)[۱]. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: « لَیْسَ من شَیْءٌ یُقَرِّبُکُمْ إِلَی الْجَنَّهِ , وَیُبَاعِدُکُمْ مِنَ النَّارِ إِلَّا قَدْ أَمَرْتُکُمْ بِهِ , وَلَیْسَ شَیْءٌ یُقَرِّبُکُمْ مِنَ النَّارِ وَیُبَاعِدُکُمْ مِنَ الْجَنَّهِ إِلَّا قَدْ نَهَیْتُکُمْ عَنْهُ»: (چیزی نیست که شما را به بهشت نزدیک گرداند و از جهنم دور کند، مگر اینکه شما را بدان امر نموده ام؛ و چیزی نیست که شما را به آتش نزدیک می کند و از بهشت دور می گرداند، مگر اینکه شما را از آن باز داشته ام)[۲].
در نتیجه اسلام قبل از وفات رسول الله صلی الله علیه وسلم کامل گشت. و مسلمانان دیگر جز حفظ این دینِ کامل، همان گونه که از پیامبر صلی الله علیه وسلم فرا گرفتند و در دوران رسول ص عملی نمودند، به چیز دیگری نیاز ندارند. پیامبرص با تأکید زیاد امتش را نسبت به نوآوریِ دینی هشدار داشته است. و به چنگ زدن به سنت خویش و سنت خلفای راشدین اش و پایبندی جدی به آن دستور داده است. قرآن کریم هم از اختلاف و پراکندگی به شدت نهی نموده است. در آن دوران دین، کامل، پاک، آشکار و واضح بود. تازه و ناب چنان که نازل شده بود. دلها مطیع و رامِ این دین شد. جسمها تابع و فرمانبردارش می گشت. تمامِ امت یکدل بودند. هیچ کس قدرت نداشت طبق میلِ خود به دین عمل نماید، یا به گمراهی فرا خواند. در این صورت تمامِ امت او را از خود رانده و با او دشمنی می کردند. الله هم منافقان را رسوا کرده و دستشان را رو کرده بود؛ و امت مسلمان هم نسبت به آنان گوش به زنگ بودند. گمراهیِ مسیلمه کذاب و همسنگرانش هم برای هر صاحب بصیرتی واضح و نمایان بود. خلاصه! دین بسیار روشن و مشخص بود و هیچ غباری بر آن ننشسته بود.