پیامبر و قیام دولت مدینه

• بقلم/ دکتر عادل شدی

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم داخل شهر مدینه منوره شدند. شهروندان مدینه منوره با آغوشی باز در حالیکه از خوشحالی در پوست خود نمی‫گنجیدند از پیک آسمان؛ رسول هدایت و رستگاری استقبال کردند. هر یک از اهل مدینه آرزو داشت پیامبر مهمان او باشد. شتر پیامبر جلوی هر خانه‫ای می‫رسید صاحب خانه مهار شتر را می‫گرفت و با خواهش و تمنا از پیامبر می‫خواست تا در خانه او فرود آید، پیامبر از او تشکر کرده معذرت می‫خواست و می‫فرمود: شترم را رها کنید که از جانب خداوند مأمور است تا در جای معینی بنشیند.

شتر به آرامی اینسو و آنسو می‫نگریست، و به پیش می‫رفت، تا اینکه بجایی که امروز مسجد پیامبر خداست رسید، در آنجا نشست، سپس بلند شد و چند قدمی باز بجلو رفت و به هر طرف نگاه کرد، گویا می‫خواست مطمئن شود در جای درست نشسته، سپس به جای اولش بازگشت و در همانجا نشست. رسول خدا صلی الله علیه وسلم از شتر پیاده شده پرسیدند: خانه چه کسی از خویشانم نزدیک اینجاست؟

ابو ایوب انصاری که از خویشان مادر پیامبر بودند گفتند: ای رسول خدا! خانه من به اینجا نزدیک است. پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم تا آماده شدن مسجد و منزلشان در خانه ابو ایوب انصاری بودند.

اولین کاری که پیامبر پس از رسیدن به مدینه منوره انجام دادند، این بود که در همان جایی که شتر نشست مسجدی ساختند.

آن زمین از دو پس بچه یتیم بود که پیامبر زمین را از آنها خریدند. و پیامبر خودشان نیز در ساختن مسجد سهیم بودند.

پس از پایان یافتن کار مسجد، اتاقهایی در کنار مسجد برای همسران پیامبر ساخته شد. با آماده شدن اتاقها پیامبر از خانه ابوایوب انصاری به این اتاقها منتقل شدند. و بخاطر جمع شدن مردم برای نماز؛ اذان گفتن مقرر شد تا قبل از هر نماز با شنیدن اذان مردم بسوی مسجد بیایند.

برای برقراری الفت وانسجام بسیار قوی در جامعه پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم بین مهاجران وانصاریان پیمان برادری برقرار کرد. این پیمان بین نود نفر که نیمی از آنها از مهاجران و نیم دیگر از انصاریان بودند برقرار شد. با این پیمان برادری هر دو مسلمان با هم چون دو برادر تنی می‫شدند، و پس از مرگ از همدیگر ارث می‫بردند. این قانون تا درگرفتن جنگ بدر ادامه داشت.

پس از آن خداوند متعال فرمودند:

â (#qä۹’ré&ur ÏQ%tnö‘F{$# öNåkÝÕ÷èt/ 4†n<÷rr& <Ù÷èt7Î/ ’Îû É=»tFÅ۲ «!$# á [الأحزاب: ۶

{.. و در کتاب خدا خویشاوندان نسبى از مؤمنان و مهاجران به یکدیگر سزاوارترند، ..}

و بدینصورت از یکدیگر ارث بردن به رابطه خویشاوندی و رحم مادر بازگشت. و اینمورد از اخوت و برادری اسلامی سلب شد. و پیمان برادری تا بروز قیامت بین تمام مؤمنان بر جای ماند.

â إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ ..á [سوره حجرات آیه  ۱۰].{ فقط مؤمنان برادران یکدیگرند ..}

در این هنگام شهر مدینه از دو تشکل مسلمانان و یهود تشکیل می‫شد. پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم برای برپائی جامعه همبسته و نیرومند پیمان نامه‫ای بین مسلمانان و یهود امضاء کردند که به میثاق مدینه مشهور است.

سرشناسترین عالم و دانشمند و روحانی یهودیان شخصی بنام “عبدالله بن سلام” بودند، که با بررسی زندگی پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم و مقایسه آن با آنچه در کتابهای پیشین آمده است دریافتند که او آخرین پیامبر و فرستاده پروردگار است. و ایمان آوردند. ولی متأسفانه عموم مردم یهود از روحانیهای جاه طلب و خودخواه خویش پیروی کردند و چشمان خود را بر نور تابان اسلام بستند^([۱]).

پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم با گذاشتن برخی قوانین یا پیمانها روابط بین شهروندان مسلمان مدینه؛ مهاجران و انصار را با یهودیها مشخص نمود تا مردم در کمال امنیت و آرامش بسر برده، مشغول عمران و آبادی شهرشان شوند.

برخی از کتابهای سیرت پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم به برخی از میثاقهای این پیمان نامه اشاره کرده‫اند. از جمله بندهای این میثاق چنین بود:

• تمامی مؤمنان؛ مهاجران وانصار، به تنهائی ملت یگانه‫ای را تشکیل می‫دهند.
• مؤمنان هیچ نیازمند و عیال داری را در میانشان محتاج رها نمی‫کنند، و به بهترین وجه به او رسیدگی می‫کنند.
• مؤمنان در مقابل هر تجاوزگر، و دسیسه‫جوی ظالم، خرابکار، فتنه افروز، و مفسد و ستیزه گر، با همدیگر متحد بوده، همه با هم چون سدی سترگ ریشه فساد را در نطفه‫اش می‫خشکانند، هر چند دشمن فتنه‫افروز فرزند یکی از آنها باشد.
• هیچ مؤمنی برادر مؤمنش را بخاطر کافری نمی‫کشد، و هیچ مؤمنی کافری را علیه برادر مؤمنش یاری نمی‫دهد.
• صلح مؤمنان یکی است. در جنگ در راه خدا هیچ مسلمانی بدور از سایر مسلمانان پیمان صلح نمی‫بندد، بلکه پیمان صلح از سوی همه و با رعایت ضوابط و شرایط عادلانه امضاء می‫گردد.
• قضاوت و دادخواهی در هر نزاع و اختلاف و درگیری برمی‫گردد به خداوند و رسول او صلی الله علیه وسلم.
• یهود بنی عوف ملتی هستند در کنار مؤمنان. یهودیان بر دین و آئین خود، و مسلمانان بر دین و آئین خود. اتباع و پیروان هر ملتی تابع ملت خویشند، مگر کسی که ظلم و ستمی ورزد که در اینصورت خودش و خانواده‫اش مسئولیت پیمان شکنی او را متحمل می‫شوند.
• همراهان یهودیان در پیمان با یهودیان مشترکند، و کسی از آنها جز با دستور شخص پیامبر صلی الله علیه وسلم بیرون رانده نمی‫شود.
• همسایه چون خود شخص است، کسی حق ندارد به همسایه‫اش کوچکترین ضرر یا ظلم و ستمی روا دارد.
• هیچ بیگانه‫ای بدون اجازه مردم منطقه پناه داده نمی‫شود.

و مواردی از این قبیل که برنامه همزیستی و همبستگی اجتماعی بین قبیله‫ها و فامیلهای مختلف شهر مدینه را ترتیب می‫داد. این قانون اساسی مراد از “امت اسلامی” که در برگیرنده تمام مسلمانان است، و مفهوم “دولت اسلامی” که همان مدینه منوره بود، را بدرستی روشن ساخته، و سلطه برتر جامعه، بخصوص در نزاعات و موارد اختلاف را خداوند و پیامبرش معرفی کرده است.

همچنین این اساسنامه آزادیهای فردی و اجتماعی؛ چون آزادی عقیده و آئین و عبادت، و امنیت افراد جامعه را برای همه ضمانت کرده است.

و همچنین اساس برابری و عدالت را برای تمام افراد جامعه محترم و معتبر شمرده است.

با یک نگاه عمیق در بندهای این اساسنامه یا میثاق مدینه بروشنی درمی‫یابیم تعداد زیادی از دستورات جامعه‫های متمدن بشری، و بسیاری از شعارهایی که امروزه در باب حقوق بشر گوش فلک را کر کرده است، در این میثاق نامه بروشنی مد نظر قرار گرفته است. و در حقیقت پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم اولین شخص و برترین رهبر تاریخ بشریت است که پایه‫های بنیادین این حقوق را بر جای نهاد، و قواعد و اساسنامه‫های آن را مطابق با شریعت و قانون پروردگار و خالق انسانها آنچنان که در قرآن و سنت پیامبر بیان شده، روشن نمود.

و در واقع حد و مرزهایی که قرآن کریم و سنت پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم برای حقوق بشر مد نظر قرار داده حد فاصل و مرز دقیق بین عدالت و برابری و مساوات و آزادی است و بین آنچه مؤسسه‫ها و منظمه‫های جهانی شعار آنرا به سینه می‫زنند. آنچه امروزه بیشتر مؤسسه‫های جهان غرب برای بشریت خط و نشان می‫کشند  حقوق سعادت آفرین نبوده هیچ، بلکه عقوق و ظلم و ستم و تعدی و تجاوز به کرامت انسان و زیر پا نهادن ارزشهای اخلاقی جامعه است، و در بیشتر موارد چیره ساختن خواسته‫های گروهی که خود را “از ما بهتران” می‫دانند بر سایر افراد بشر است!..

 

([۱]). نگا: زاد المعاد ۳/ ۶۳ ـ ۶۵٫