پیامبر صلی الله علیه وسلم در رمضان(۲)

• سنت پیامبر در سفرهای رمضان

پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم بارها در ماه مبارک رمضان به سفر رفته‫اند، احیانا روزه گرفته و احیانا روزه نگرفته‫اند، و یارانش را نه به روزه گرفتن وادار کرده و نه از روزه خوردن بازداشته است.

و در جنگها وقتی به دشمن نزدیک می‫شدند به آنها دستور می‫داد روزه‫یشان را بخورند تا در جنگ با دشمن نیرومندتر و قویتر باشند.

اما اگر در سفر جنگی و یا ستیزی نمی‫بود آن حضرت صلی الله علیه وسلم می‫فرمودند که افطار نمودن رخصتی است. هر کس خواست آنرا اختیار کند، و هر کس خواست روزه بگیرد هیچ اشکالی ندارد.

برخی از باشکوهترین نبردهای بین حق و باطل در این ماه مبارک بوقوع پیوسته است، چون؛ غزوه‫ی بدر و غزوه فتح مکه.

و آن حضرت در همه‫ی این سفرها هرگز طول مسافت سفر را برای روزه خوردن مسافر معین نکرده است، و هیچ حکم ثابتی در این زمینه از آن حضرت روایت نشده است.

صحابه و یاران آن حضرت نیز وقتی تصمیم سفر می‫گرفتند، بدون در نظر گرفتن بیرون رفتن از محوطه‫ی  خانه‫های شهر روزه‫یشان را می‫خورده‫اند، و می‫گفتند که این راه و روش پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم بوده است.

عبید فرزند جبر می‫گوید: با ابوبصره غفاری از یاران رسول خدا صلی الله علیه وسلم در ماه رمضان با کشتی‫ای از شهر فسطاط به قصد سفر حرکت کردیم، قبل از اینکه از خانه‫های شهر دور شویم، گفت تا سفره را پهن کردند. و به من گفت: بفرما. گفتم: آیا خانه‫های شهر را نمی‫بینی؟ ایشان با تعجب پرسیدند: آیا مخالفت سنت و روش رسول خدا صلی الله علیه وسلم می‫کنی؟^([۱])

محمد بن کعب می‫گوید: خدمت انس بن مالک؛ یار و خدمتگذار رسول اکرم صلی الله علیه وسلم در ماه رمضان رسیدم، ایشان لباس سفر پوشیده آماده سفر بودند، و چهارپایانش را آماده حرکت کرده بود. درخواست غذائی کرد و شروع کرد به خوردن.

من از ایشان پرسیدم: آیا این از سنت پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم است؟! ایشان فرمودند: بله، این سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم است. سپس سوار شده حرکت کردند. ^([۲])

این روایات بطور واضح، روشن می‫سازد کسی که در ماه مبارک رمضان قصد سفر می‫کند، می‫تواند روزه‫اش را بخورد.

 

 

بارها اتفاق می‫افتاد که وقت فجر می‫رسید در حالیکه ایشان از همبستری با همسرشان در حالت جنابت بودند، بعد از فجر ـ یعنی بعد از اذان ـ غسل می‫گرفتند و روزه می‫گرفتند.

و همسرانشان را در روزهای رمضان با زبان روزه می‫بوسیدند، و می‫گفتند: آنگونه که مضمضمه کردن ـ شستن دهان در وقت وضو ـ روزه را باطل نمی‫کند بوسه نیز روزه را باطل نمی‫کند. ^([۳])

• دستور پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم برای کسی که از روی فراموشی چیزی بخورد یا بنوشد.

و از دستورات آن حضرت صلی الله علیه وسلم است: بر کسی که از روی فراموشی چیزی بخورد یا بنوشد قضاء روزه لازم نیست، و در حقیقت او در مهمانی خداوند بوده، و خداوند او را غذا داده و آب نوشانیده، و این خورد و نوش به او نسبت داده نمی‫شود.

و تنها در صورت تصرفی که از خود انسان انجام می‫گیرد روزه‫اش باطل می‫شود. و خوردن و نوشیدن در فراموشی چون خورد و نوش در خواب است، و کسی که در خواب است و یا آدمی که در فراموشی است، مسئولیت تصرفاتشان را ندارند.

 

• آنچه روزه را باطل می‫کند

از آن حضرت ثابت است که؛ خوردن، و نوشیدن،^([۴]) و استفراغ و حجامه ( خارج کردن خون فاسد از جسم) باعث باطل شدن روزه‫ی روزه‫دار می‫شود.

وبه حکم قرآن جماع ( همبستری با همسر) نیز روزه را چون خوردن و نوشیدن باطل می‫کند. و در مورد سرمه بچشم زدن هنگام روزه هیچ حکم ثابتی از پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم روایت نشده. و از ایشان ثابت شده که با دهان روزه مسواک می‫زده‫اند.

ـ و امام احمد آورده است که آن حضرت صلی الله علیه وسلم در حالیکه روزه داشتند آب روی سرشان می‫ریختند.

ـ و با دهان روزه مضمضه و استنشاق ( شستن دهان و بینی در هنگام وضوء و غسل) می‫کردند، البته روزه‫دار را از زیاده روی در استنشاق منع می‫کردند. ( تا مبادا آب از راه بینی‫ وارد حلق شود).

ـ امام احمد می‫گوید: هیچ روایت درستی در دست نیست که نشان دهد پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم با دهان روزه حجامه می‫کرده‫اند. ( خارج کردن خون فاسد از جسم)

ـ همچنین هیچ روایت درستی نیست که نشان دهد آن حضرت صلی الله علیه وسلم از مسواک زدن در اول روز یا آخر آن منع کرده باشد.

 

اعتکاف پیامبر صلی الله علیه وسلم

رسول اکرم صلی الله علیه وسلم همیشه تا آخر عمر مبارکشان ده روز آخر رمضان را در مسجد به اعتکاف می‫نشستند، تنها یک بار اتفاق افتاد که اعتکافشان در رمضان ترک شد، که بجای آن در ماه شوال به اعتکاف نشستند.

و یکبار نیز برای رسیدن به پاداش شب قدر ده روز اول رمضان را به اعتکاف نشستند، سپس ده روز وسط آنرا، و سپس ده روز آخر را، آنگاه دریافتند که شب قدر یکی از شبهای دهه‫ی آخر رمضان است، از آنروز تا روزی که به خداوند پیوست همیشه ده روز آخر ماه مبارک را به اعتکاف می‫نشستند.

ـ دستور می‫دادند با پارچه‫ گوشه‫ای از مسجد را خیمه زنند، تا در آن دور از مردم با خدایش به راز و نیاز پردازد.

ـ و روزی که می‫خواست به اعتکاف بنشیند، نماز فجر را می‫خواند و داخل خیمه‫ی اعتکافشان می‫شد.

ـ ایشان هر ساله ده روز به اعتکاف می‫نشستند، و در سالیکه وفات کردند بیست روز به اعتکاف نشستند.

ـ جبریل هر سال یک بار قرآن را بر پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم عرضه می‫کرد، تنها در سالیکه پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم وفات نمودند دو بار قرآن را با پیامبر خدا خواندند.

ـ وقتی می‫خواست به اعتکاف بنشیند تنها داخل خیمه خود می‫شد.

ـ در حال اعتکاف مگر برای احتیاجات ضروری یک فرد به خانه‫اش نمی‫رفت.

ـ و احیانا تنها سرشان را از مسجد به داخل خانه‫ی همسرشان عائشه ( که کنار مسجد بود) دراز می‫کردند، و ایشان در حالیکه عادت ماهانه داشتند سر آن حضرت را می‫شستند و شانه می‫زدند.

ـ احیانا برخی از همسرانشان شبانه در اعتکاف بدیدن آن حضرت می‫آمدند، و وقتی می‫خواستند برگردند، آن حضرت آنها را تا خانه‫هایشان بدرقه می‫کردند.

ـ با هیچ یک از همسرانش در حال اعتکاف همبستری نکرده‫اند و نه کسی از آنها را بوسیده‫اند.

ـ وقتی به اعتکاف می‫نشستند، رخت خوابشان را در جای اعتکافشان پهن می‫کردند.

ـ و اگر در اعتکاف می‫بود و برای ضرورتی از مسجد خارج می‫شد، و در راه خبر بیماری را می‫شنید، برای بیمارپرسی و عیادت راهش را تغیر نمی‫داد.

ـ باری پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم در خیمه‫ای ترکی که بر درش حصیری آویزان کرده بود به اعتکاف نشستند. با گوشه‫نشینی و دوری از مردم می‫خواستند روح اعتکاف و اهداف آنرا دریابند. در حقیقت اعتکاف پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم با آنچه بسیاری از نادانان انجام می‫دهند که اعتکافشان جای دید و بازدید، و گفت و شنود، و بخور و ببر است بکلی متفاوت است. این گونه اعتکافها چیزی است غیر از اعتکاف آن مقام والای رسالت صلی الله علیه وسلم.

خداوند همه‫ی مؤمنان را توفیق دهد تا به نحو احسن از دستورات و فرامین و سنت آن حضرت صلی الله علیه وسلم پیروی کنند.

 

 

([۱]).[به روایت امام احمد و ابو داود سیستانی].

([۲]).[امام ترمذی این حدیث را حسن شمرده است].

([۳]).البته شاید اشاره به این نقطه لازم باشد که فقهاء بوسه را برای کسانی که خودشان را نمی‫توانند کنترل کنند ناپسند و مکروه شمرده‫اند!

([۴]).و آنچه در حکم خورد و نوش است. چون؛ آمپولهای خوراکی یا مقوی.