وظایف ملائکه(۱)

ملائکه لشکری از لشکریان الله تعالی هستند و خداوند بسیاری از اعمال بزرگ را به آن‌ها سپرده است. وظایف آن‌ها بزرگ است و بخشیدن قدرت به آن‌ها بر تأیید آن صحه می‌گذارد. و بر اساس شأن و مقامشان کارهایی به آن‌ها واگذار کرده است: از آن‌ها جبریل مسئول وحی از طرف الله تعالی به سوی پیامبران علیهم الصلاه و السلام می‌باشد. الله تعالی می‌فرماید: ﴿نَزَلَ بِهِ ٱلرُّوحُ ٱلۡأَمِینُ ١٩٣ عَلَىٰ قَلۡبِکَ لِتَکُونَ مِنَ ٱلۡمُنذِرِینَ ١٩۴ بِلِسَانٍ عَرَبِیّٖ مُّبِینٖ ١٩۵﴾ [الشعراء: ۱۹۳-۱۹۵]. «خداوند یکتا قرآن را بوسیله الروح الأمین بر دل تو فرود آورد و به زبان تو که زبان عربی فصیح و آشکار است قرار داد تا قوم خود را بوسیله قرآن از عذاب خدا بترسانی و به راه ایمان و تقوا برسانی». قبلاً اشاره گردید که او افضل ملائکه و گرامی‌ترین آن‌ها نزد خداوند است و خداوند او را با دو صفت قوت و ادای امانت مهم (وحی الهی به پیامبران) وصف کرده است.

و پیامبر  صلی الله علیه و سلم جز دو بار او را بر صورتی که خلق شده ندیده است و بقیه اوقات بر صورت مردی می‌آمد. یک بار او را در افق از ناحیه شرق دید و در این باره الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ رَءَاهُ بِٱلۡأُفُقِ ٱلۡمُبِینِ ٢٣﴾ [التکویر: ۲۳]. «به یقین محمد  صلی الله علیه و سلم جبریل را به صورتی آشکار در بالاترین افق دید» و بار دوم، شب اسرا در آسمان دید و الله تعالی اینگونه از آن خبر داده است: ﴿وَلَقَدۡ رَءَاهُ نَزۡلَهً أُخۡرَىٰ ١٣ عِندَ سِدۡرَهِ ٱلۡمُنتَهَىٰ ١۴ عِندَهَا جَنَّهُ ٱلۡمَأۡوَىٰٓ ١۵﴾ [النجم: ۱۳-۱۵]. «و یک بار دیگر هم او را مشاهده کرد، و در نزد درخت سدره که بهشت پروردگار همانجاست».

و در صحیح مسلم از عائشهک روایت است که او از رسول الله  صلی الله علیه و سلم در تفسیر دو آیه‌ای که آورده شد سؤال نمود و ایشان فرمودند: «إِنَّمَا هُوَ جِبْرِیلُ لَمْ أَرَهُ عَلَى صُورَتِهِ الَّتِی خُلِقَ عَلَیْهَا غَیْرَ هَاتَیْنِ الْمَرَّتَیْنِ رَأَیْتُهُ مُنْهَبِطًا مِنْ السَّمَاءِ سَادًّا عِظَمُ خَلْقِهِ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ»^[۱] «او جبریل است که او را به صورت اصلی خودش جز دو بار ندیدم. او را دیدم که از آسمان فرود آمد که بزرگی خلقتش بین آسمان و زمین را پر کرده بود».

و از ملائکه میکائیل علیه السلام مسئول باران و نباتات است و ذکر او در قران آمده است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿مَن کَانَ عَدُوّٗا لِّلَّهِ وَمَلَٰٓئِکَتِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَجِبۡرِیلَ وَمِیکَىٰلَ فَإِنَّ ٱللَّهَ عَدُوّٞ لِّلۡکَٰفِرِینَ ٩٨﴾ [البقره: ۹۸]. «هر کس با خدا، ملائکه، پیامبران او، جبریل و میکائیل دشمنی کند و دشمن باشد (محققاً چنین کسی کافر خواهد بود) و خداوند هم دشمن کافران است» و او صاحب مقام و منزلت بزرگی نزد پروردگار است برای همین خداوند اینجا او را با جبریل بصورت خاص آورده و بر ملائکه عطف نموده است با اینکه از جنس آن‌ها هستند بخاطر شرف و بزرگی شان اینچنین شده است. و از قبیل عطف خاص بر عموم است. همچنین در سنت نیز همانگونه که جلوتر گفته شد در دعای پیامبر  صلی الله علیه و سلم در نماز شب آمده که می‌فرمود: «اللهم رب جبریل ومیکائیل وإسرافیل»..)^[۲] «ای پروردگار جبریل، میکائیل و اسرافیل …». به خاطر همین علما این سه ملائکه را افضل تمام ملائکه‌ها می‌دانند.

و از ایشان اسرافیل علیه السلام مسئول صور است و او سومین ملائکه افضل است که ذکر آن پیشتر آمد. او یکی از حاملان عرش است. صور به معنی شیپور بزرگ است که در آن می‌دمند. امام احمد در مسندش از عبدالله بن عمرو بن عاص رضی الله عنهما روایت می‌کند که: «جَاءَ أَعْرَابِیٌّ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَا الصُّورُ قَالَ قَرْنٌ یُنْفَخُ فِیهِ»^[۳] «اعرابی پیش پیامبر صلی الله علیه وسلم  آمد و گف: صور چیست؟ ایشان فرمودند: شاخی است که در آن می‌دمند».

و امام احمد و ترمذی از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت می‌کنند که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: «کَیْفَ أَنْعَمُ وَقَدْ الْتَقَمَ صَاحِبُ الْقَرْنِ الْقَرْنَ وَحَنَى جَبْهَتَهُ وَأَصْغَى سَمْعَهُ یَنْظُرُ مَتَى یُؤْمَرُ قَالَ الْمُسْلِمُونَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا نَقُولُ قَالَ قُولُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ عَلَى اللَّهِ تَوَکَّلْنَا»^[۴] «چگونه شما شاد و خوشحالید در حالیکه صاحب شاخ آن را به دهان گرفته و گوش فرا داده و منتظر است که چه وقت خداوند به او دستور می‌دهد در آن بدمد؟ مسلمانان گفتند: ای رسول خدا ما چه بگوییم؟ فرمود: بگویید حسبنا الله ونعم الوکیل على الله توکلنا».

اسرافیل سه بار در صور می‌دمد: نفخه هراس، نفخه مرگ و نفخه زنده شدن. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَیَوۡمَ یُنفَخُ فِی ٱلصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِی ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُۚ﴾ [النمل: ۸۷]. «و روزی که در صور دمیده می‌شود پس هرکس که در آسمان‌ها و زمین است به هراس افتد مگر آن کس که خدا بخواهد» و این نفخه هراس بود و دلیل بر دو نفخه دیگر الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَنُفِخَ فِی ٱلصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِی ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُۖ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخۡرَىٰ فَإِذَا هُمۡ قِیَامٞ یَنظُرُونَ ۶٨﴾ [الزمر: ۶۸]. «و در صور دمیده شود و همه کسانیکه در آسمان‌ها و زمین بودند مردند، مگر کسانیکه خدا آنان را جدا کرد و بقای آنان را خواست سپس بار دیگر می‌دمد ناگهان همه زنده شده می‌ایستند و نگاه می‌کنند».

 و از ایشان، ملک الموت علیه السلام مسئول گرفتن ارواح است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿۞قُلۡ یَتَوَفَّىٰکُم مَّلَکُ ٱلۡمَوۡتِ ٱلَّذِی وُکِّلَ بِکُمۡ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّکُمۡ تُرۡجَعُونَ ١١﴾ [السجده: ۱۱]. «ای رسول ما بگو: ملک الموت که بر شما گمارده شده جان شما را می‌گیرد سپس به سوی پروردگارتان بازگردانیده می‌شوید». ملائکه‌هایی به ملک الموت کمک می‌کنند. بنده را بر حسب عملش، اگر محسن و نیکوکار باشد در بهترین شکل و اگر گنهکار باشد در بدترین شکل جان او را می‌گیرند. الله تعالی می‌فرماید: ﴿حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَکُمُ ٱلۡمَوۡتُ تَوَفَّتۡهُ رُسُلُنَا وَهُمۡ لَا یُفَرِّطُونَ ۶١﴾ [الأنعام: ۶۱]. «تا آنگاه که هنگام مرگ یکی از شما فرا رسد ملائکه‌های ما جان او را بستانند و ایشان در آنچه به آن مأمور می‌شوند هیچ کوتاهی نمی‌کنند».

 

 

[۱] صحیح مسلم برقم (۱۷۷).

[۲] رواه الإمام أحمد فی المسند : ۶ / ۱۵۶، والنسائی فی السنن : ۳ / ۲۱۳، برقم (۱۶۲۵)، ونحوهما مسلم فی الصحیح، برقم (۷۷۰)، وابن ماجه، برقم (۱۳۵۷).

[۳] المسند:۲/ ۱۶۲، ۱۹۲  المستدرک : ۲ / ۵۰۶، ۴ / ۵۸۹، واللفظ للحاکم. ووافقه الذهبی

[۴] المسند:۳ / ۷، وسنن الترمذی ۴ / ۶۲۰، برقم (۲۴۳۱)،۵ / ۳۷۲- ۳۷۳، برقم(۳۲۴۳) قال الترمذی حدیث حسن وصححه غیره من أهل العلم.