وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
بسیاری از سیره‌نویسان مرقوم داشته‌اند که رسول اکرم صلی الله علیه و سلم نسبت به یکی از زنان یهود قریظه به نام «ریحانه» که اسیر شده بود دستور دادند او را جدا کنند و پس از چند روز او را در حرمسرای خود درآوردند. چنانکه آن دسته از مورخان که مرقوم داشته‌اند رسول اکرم صلی الله علیه و سلم از کنیزان نیز استفاده می‌کردند، نام دو کنیز را ذکر کرده‌اند: یکی ریحانه و دیگری ماریۀ قبطیه.
مورخان مسیحی این واقعه را صحیح قرار داده به صورت بسیار ناگوار و نامطلوبی آن را ارایه نموده‌اند.
یکی از مورخان کینه‌توز با الفاظ رکیک و طعن‌آمیزی مرقوم داشته: «بانی اسلام منظرۀ به خون غلتیدن هفتصد نفر را تماشا کرد، آنگاه به خانه آمد و برای تفریح و شادی خطر خود…»
ولی حقیقت این است که این داستان از همیشه کذب محض است، تمام روایات که دال بر ورود ریحانه به حرمسرای آن حضرت هستند، از واقدی و ابن اسحق اخذ شده‌اند. ولی واقدی تصریح کرده است که قبل از این واقعه آن حضرت صلی الله علیه و سلم با وی ازدواج کرده بود. روایتی که ابن سعد از واقدی نقل کرده است در آن خود ریحانه چنین می‌گوید: «فاعتقنی وتزّوج بی» «پس آن حضرت مرا آزاد ساخت و با من ازدواج کرد». حافظ ابن حجر در اصابه روایتی را از تاریخ مدینه نوشتۀ محمد بن الحسن، با این الفاظ نقل کرده است:
«وکانت ریحانه القرضیه زوج النبی صلی الله علیه و سلم تسکنه».
«و ریحانه قرظیه همسر آن حضرت بود که در این خانه زندگی می‌کرد».
کتاب طبقات الصحابه اثر حافظ ابن منده مأخذ و مرجع تمام محدثین، در آن چنین نقل شده:
«واستسرى ریحانه من بنی قریظه ثم اعتقها فلحقت بأهلها واحتجبت وهی عند أهلها»([۱]).
«ریحانه اسیر شد و سپس آزاد گردید. آنگاه او به خانوادۀ خود بازگشت و در همانجا پرده‌نشین شد».
ابن حجر پس از نقل این عبارت مرقوم می‌دارد: «وهذه فائده جلیله أغفلها ابن الأثیر». از عبارت حافظ بن منده به صراحت معلوم می‌شود که رسول اکرم صلی الله علیه و سلم او را آزاد کرده و او به خانوادۀ خود بازگشت و مانند زنان آزاده محجّبه شد. از نظر ما آنچه محقق و ثابت است همین است، و اگر پذیرفته شود که او به حرمسرای نبوی وارد شده، بازهم قطعاً جزو منکوحات بوده نه جزو کنیزان([۲]).
[۱]– الإصابه فی أحوال الصحابه، ذکر ریحانه ۴/ ۳۰۹٫
[۲]– در باره حضرت ریحانه سه نوع روایت در کتب سیره مذکور است: یکی اینکه آن حضرت او را آزاد کرد و او به خانوادۀ خود بازگشت و خانه‌نشین شد. این روایت ابن منده است، ولی روایتی دیگر این را تأیید نمی‌کند.
روایت دوم اینکه آن حضرت خواستند او را آزاد و سپس با وی ازدواج کنند، اما وی ماندن خود را به صورت کنیز در محضر ایشان ترجیح داد و به صورت کنیز باقی ماند. این روایت ابن اسحاق است.
سوم اینکه آن حضرت او را مختار کرد و او اسلام آورد، آنگاه رسول اکرم صلی الله علیه و سلم وی را آزاد و سپس به حبالۀ عقد درآورد. این روایت واقدی است، ابن سعد این روایت را به طرق مختلف از واقدی روایت کرده و واقدی این را اثبت گفته است. ر، ک، به کتاب البدایه ابن کثیر ۵/ ۳۰۵٫
امام زهری روایت ازدواج را تأیید کرده است. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به الاصابه، ذکر ریحانه.