همواره بگویید یا ذا الجلال والاکرام

در حدیث صحیح از پیامبر  صلی الله علیه وسلم  روایت است که فرمود: «همواره و همیشه به این ذکر پایبند باشید: (یا ذا الجلال والإکرام)» و همچنین: (یا حی یا قیوم). گفته شده: این، بزرگترین اسم پروردگار جهانیان است که هرگاه بنده، این کلمه را بگوید و با آن، فریادخواهی نماید و از خدا کمک بخواهد، مورد اجابت قرار می‌گیرد. شایسته است که بنده، همواره این کلمه را بگوید تا موفقیت و رستگاری و حل مشکلات را ببیند. ﴿إِذۡ تَسۡتَغِیثُونَ رَبَّکُمۡ فَٱسۡتَجَابَ لَکُمۡ﴾ [الأنفال: ۹] «آنگاه که پروردگارتان را به کمک می‌خواندید، شما را اجابت نمود».

در زندگی مسلمان سه عید، وجود دارد؛ یکی روزی که در آن نمازها را با جماعت می‌خواند و در آن روز گناهی مرتکب نمی‌شود. ﴿ٱسۡتَجِیبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمۡ﴾ [الأنفال: ۲۴] «هر گاه خدا و پیامبرش شما را فرا خواندند، اجابت کنید».

و دیگری، روزی که در آن از گناهش توبه می‌نماید، از گناه دست می‌کشد و به سوی پروردگارش برمی‌گردد. ﴿ثُمَّ تَابَ عَلَیۡهِمۡ لِیَتُوبُوٓاْۚ﴾ [التوبه: ۱۱۸] «سپس توبه آنها را پذیرفت تا بازگردند و توبه نمایند».

و نیز روزی که با خاتمه‌‌ای نیک و عملی نیکو، پروردگارش را ملاقات می‌کند. «هر کس ملاقات خدا را دوست داشته باشد، خداوند نیز ملاقات او را دوست دارد».

«آرزوهایم را به شخصی مژده دادم که همه مردم است و به خانه‌ای که تمام دنیاست و به روزی که تمام ایام و روزگاران است».

زندگینامه و سیرۀ اصحابy را مطالعه نمودم. در زندگی آنها پنج چیز یافتم که آنان را از دیگران متمایز می‌نماید:

اول: بی‌تکلفی و آسان گرفتن کارها و دوری از تکلف و سختگیری. ﴿وَنُیَسِّرُکَ لِلۡیُسۡرَىٰ ٨﴾ [الأعلی: ۸] «و تو را برای انجام کار آسان توفیق می‌دهیم».

دوم: دانش آنها، فراوان و خجسته و با عمل همراه بود و اضافه و حاشیه نداشت و دارای پیچیدگی، نبود. ﴿إِنَّمَا یَخۡشَى ٱللَّهَ مِنۡ عِبَادِهِ ٱلۡعُلَمَٰٓؤُاْۗ﴾ [فاطر: ۲۸] «تنها بندگان دانای خداوند، از خدا می‌ترسند».

سوم: اعمال قلبی آنها، بزرگتر و بیشتر از اعمال جسمی آنان بود. آنان، سرشار از اخلاص، انابت، توکل بر خدا، محبت و امید به خدا و ترس از او بودند و بر خلاف تصور ما، نماز و روزه نفلی خیلی زیادی نداشتند؛ حتی برخی از تابعین در انجام نوافل از آنها بیشتر می‌کوشیدند: ﴿فَعَلِمَ مَا فِی قُلُوبِهِمۡ﴾ [الفتح: ۱۸] «پس آنچه را که در دل‌هایشان بود، دانست».

چهارم: سرمایه و کالای دنیوی آنها اندک بود و از زیبایی‌ها و آراستگیهای دنیا، رویگردان بودند و این، به آنها آرامش و سعادت بخشیده بود: ﴿وَمَنۡ أَرَادَ ٱلۡأٓخِرَهَ وَسَعَىٰ لَهَا سَعۡیَهَا﴾ [الإسراء: ۱۹] «و هرکس آخرت را بخواهد و برای آن تلاش نماید، در حالی که مؤمن است».

پنجم: جهاد، بر سایر اعمال صالح آنان غالب بود، تا جایی که نشانه و علامت آنها گردید. آنها، با جهاد، ناراحتی‌ها و غم‌های خود را برطرف می‌نمودند؛ چون جهاد، ذکر و عمل و جانفشانی و حرکت و خیزش است و مجاهد راه خدا از تمام مردم، خوشبخت‌تر و آسوده خاطرتر و پاکیزه‌تر می‌باشد.

﴿وَٱلَّذِینَ جَٰهَدُواْ فِینَا لَنَهۡدِیَنَّهُمۡ سُبُلَنَاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَمَعَ ٱلۡمُحۡسِنِینَ ۶٩﴾ [العنکبوت: ۶۹] «و کسانی که در راه ما جهاد کردند، آنان را به راه‌های خود هدایت خواهیم کرد و خداوند، با نیکوکاران است».

در قرآن حقایق و سنت‌هایی بیان شده که از بین نمی‌رود و متحول نمی‌شود. من، آن دسته از این سنتها را که به سعادت انسان و آسایش خاطر او مرتبط است، بیان می‌نمایم:

هرکس، از خداوند یاری بخواهد، خداوند او را یاری می‌کند: ﴿إِن تَنصُرُواْ ٱللَّهَ یَنصُرۡکُمۡ وَیُثَبِّتۡ أَقۡدَامَکُمۡ ٧﴾ [محمد: ۷] «اگر خدا را یاری کنید، خداوند، شما را یاری می‌کند و گامهایتان را استوار می‌نماید».

هر کس از خداوند بخواهد، خواسته‌اش را اجابت می‌نماید: ﴿ٱدۡعُونِیٓ أَسۡتَجِبۡ لَکُمۡۚ﴾ [غافر:۶۰] «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم».

هر کس توبه کند و به سوی خدا بازگردد، خداوند متعال، توبه‌اش را می‌پذیرد: ﴿وَهُوَ ٱلَّذِی یَقۡبَلُ ٱلتَّوۡبَهَ عَنۡ عِبَادِهِۦ﴾ [الشوری: ۲۵] «و خداوند، ذاتی است که توبه بندگانش را می‌پذیرد». هر کس، از خداوند طلب آمرزش نماید، خداوند سبحان، او را می‌آمرزد: ﴿فَٱغۡفِرۡ لِی فَغَفَرَ لَهُۥٓ﴾ [القصص: ۱۶] «مرا بیامرز؛ پس او را بخشید».

خداوند، سزای سه عمل را در همین دنیا می‌دهد:

تجاوز و ستمگری؛ ﴿إِنَّمَا بَغۡیُکُمۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِکُمۖ﴾ [یونس: ۲۳] «در حقیقت شما بر خودتان ستم و تجاوز می‌کنید».

پیمان شکنی؛ ﴿فَمَن نَّکَثَ فَإِنَّمَا یَنکُثُ عَلَىٰ نَفۡسِهِۦ﴾ [الفتح: ۱۰] «هر کس، پیمان شکنی کند، در حقیقت به زیان خودش پیمان شکنی می‌نماید».

ستمگر، هرگز نمی‌تواند از دست خداوند فرار کند؛ ﴿فَتِلۡکَ بُیُوتُهُمۡ خَاوِیَهَۢ بِمَا ظَلَمُوٓاْۚ﴾ [النمل: ۵۲] «پس آن، خانه‌های ایشان است که به سبب ستمی که کرده‌اند، فرو تپیده و خالی از سکنه شده است».

نتیجه عمل صالح خیلی زود هویدا می‌گردد و ماندگار است؛ چرا که خداوند، بخشایشگر و قدرشناس است: ﴿فَ‍َٔاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ ثَوَابَ ٱلدُّنۡیَا وَحُسۡنَ ثَوَابِ ٱلۡأٓخِرَهِۗ﴾ [آل عمران: ۱۴۸] «پس خداوند، پاداش دنیا و پاداش خوب آخرت را به آنان داد».

هر کس از خداوند، فرمانبرداری نماید، خداوند متعال نیز او را دوست می‌دارد. ﴿فَٱتَّبِعُونِی یُحۡبِبۡکُمُ ٱللَّهُ﴾ [آل عمران: ۳۱].

هر گاه بنده، از محبت خدا نسبت به خود، آگاه باشد، خوشبخت و شادمان می‌شود. چون او با پروردگاری تعامل می‌نماید که روزی می‌دهد و یاری می‌کند: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلرَّزَّاقُ﴾ [الذاریات: ۵۸] «بی‌گمان خداوند، روزی دهنده است». ﴿وَمَا ٱلنَّصۡرُ إِلَّا مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ﴾ [آل عمران: ۱۲۶] «و یاری و کمک، تنها از سوی خداوند است».

خداوند، توبه کنندگان را می‌آمرزد: ﴿وَإِنِّی لَغَفَّارٞ لِّمَن تَابَ﴾ [طه: ۸۲] «و من، هرکس را که توبه کند، می‌آمرزم».

خداوند، توبه را می‌پذیرد: ﴿إِنَّهُۥ هُوَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِیمُ ٣٧﴾ [البقره: ۳۷] «بی‌گمان خداوند، توبه پذیر مهربان است».

خداوند، انتقام دوستان خود را از دشمنانش می‌گیرد: ﴿إِنَّا مُنتَقِمُونَ ١۶﴾ [الدخان: ۱۶] «بی‌گمان ما انتقام گیرنده هستیم».

سبحان الله! او، چقدر کامل و بزرگوار و باشکوه است. ﴿هَلۡ تَعۡلَمُ لَهُۥ سَمِیّٗا ۶۵﴾ [مریم: ۶۵] «آیا برای او همنام و همتایی سراغ داری»؟!

شیخ عبدالرحمن سعدی کتابچه باارزشی به نام (الوسائل المفیده فی الحیاه السعیده) دارد که در آن می‌گوید: «یکی از عوامل سعادت، این است که بنده، به نعمت‌هایی که خداوند، به او ارزانی نموده، بنگرد تا دریابدکه او با برخورداری از این نعمت‌ها، بر انسان‌های بیشماری برتری دارد. در این صورت بنده، به لطف و فضل خداوند نسبت به خود پی می‌برد».

اگر بنده با وجود تمام کوتاهی‌هایش در امور دینی دقت نماید، خواهد دید که از بسیاری از مردم در محافظت بر ادای نماز جماعت و خواندن قرآن و ذکر و امثال آن بهتر است و این، نعمت بزرگی است که ارزش آن را نمی‌توان بیان کرد. ﴿وَأَسۡبَغَ عَلَیۡکُمۡ نِعَمَهُۥ ظَٰهِرَهٗ وَبَاطِنَهٗۗ﴾ [لقمان: ۲۰] «و نعمت‌های خود را به صورت ظاهری و باطنی بر شما فرو ریخته است».

ذهبی، در مورد محدث بزرگ ابن عبدالباقی می‌گوید: او، مردم را بعد از آنکه از مسجد جامع «دارالسلام» بیرون شدند، ورانداز کرد و هیچکس را نیافت که آرزو کند به جای او باشد. این کلمه، هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی دارد: ﴿وَفَضَّلۡنَٰهُمۡ عَلَىٰ کَثِیرٖ مِّمَّنۡ خَلَقۡنَا تَفۡضِیلٗا ٧٠﴾ [الإسراء: ۷۰] «و آنان را بر بسیاری از کسانی که آفریده‌ایم، برتری دادیم».