خداوند متعال برای حفظ و گسترش این روایان، تعداد صدها نفر افراد بلند همّت تازه نفس و پرجوش به عنوان طلاب علوم دینی مهیا فرمود که در قوت حافظه و ذکاوت خویش نظیر نداشته و سیل این افراد از کشورهای عجمی به جانب بغداد سرازیر شد. خداوند متعال در آنان چنان عشق و علاقهای ایجاد فرمود که مشکل اقامت برای کسب دانش برایشان راحت شد، بزرگترین آرزوی آنان فراگیری این علم از هرجا که باشد و حفاظت آن در قلوب بود، در علوم تاریخ و امتهای پیامبران گذشته مثال این عشق و تلاش و احتیاط و امانت دیده نمیشود، ایشان برای جمعآوری این احادیث و روایات و شنیدن آن از راویانش به اطراف و اکناف کشور اسلامی مسافرت کردند، علاقۀ این مسافران را میتوان از واقعۀ زیر درک کرد که: امام بخاری/ در سن ۱۴سالگی مسافرتش را آغاز نمود، از بخارا تا مصر کلیه شهرهای اسلامی را دیدن کرد. امام ابوحاتم رازی/ میگویند من بیش از سه هزار فرسخ راه را پیاده سفر کردم و پس از آن شمردن مسافت را ترک نمودم. محدث اندلس، بن حیوان، علم حدیث را از استادان اندلس – عراق – حجاز و یمن فراگرفت، گویا از طنجه تا سویس این قاره بزرگ آفریقا و همۀ دریای احمر را طی نمود و بسیاری از محدثان سفرشان مشتمل بر سه قارۀ بزرگ (آسیا – آفریقا – اروپا) بوده است[۱] در آن جهان متمدن و معروف از غرب دور (اندلس) تا شرق دور (خراسان) آیا سفر کردن و در شهرها گشتن کار معمولی بود؟
[۱]– مثالهای مذکور از کتب علماء سلف تألیف مولانا حبیب الرحمن استخراج شدهاند برای تفصیل این امر مراجعه بفرمائید به عنوان سفر در همین کتاب.