هر حیله ای حرام نیست

امام ابن قیم رحمه الله می گوید: «هر امری که حیله نامیده می شود، حرام نیست. خداوند متعال می فرماید: «إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهً وَلاَ یَهْتَدُونَ سَبِیلاً» (نساء: ۹۸) «مگر آن مستضعفان از مردان و زنان و کودکانی که نه چاره‌ای دارند و نه راهی (برای نجات) می‌یابند». منظور از حیله در اینجا چاره اندیشی برای رهایی از میان کفار می باشد. و چنین حیله ای محمود است و در برابر آن پاداش می گیرد. و از این قبیل است حیله هایی که برای شکست کفار استفاده می شوند، چنانکه نعیم بن مسعود در روز خندق چنین کرد.

حیله  امری است که می توان از طریق آن به انجام واجب و ترک حرام و تصفیه ی حق و نصرت و یاری مظلوم و چیره شدن بر ظالم و مجازات متجاوز دست یافت. و نیز چنان است که می توان به وسیله ی آن برای حلال نمودن حرام و ابطال حقوق و اسقاط امور واجب اقدام کرد. بنابراین حیله و مکر و خدعه هریک به محمود و مذموم تقسیم می شود.

اما حیله هایی که حرام هستند برخی کفر و برخی کبیره و برخی جزء گناهان صغیره می باشند. و حیله هایی که حرام نیستند نیز برخی مکروه و برخی جایز و برخی مستحب و واجب می باشند. به عنوان مثال حیله کردن به وسیله ی ارتداد برای فسخ نکاح کفر است. و همچنین حیله کردن به وسیله ی ارتداد برای محروم کردن وارث از ارث کفر است و نیز فتوا دادن بدان کفر می باشد.