منهج صحابه در اندیشیدن و تدبر (۲)

سنت رسول الله نیز مصدر دوم در اسلام است به همین سبب، منهج صحیح نیازمند شناخت سنت و اجرای آن است و هرکس نسبت به سنت او آگاه باشد و از آن پیروی کند، به راه حق و صواب است. و این صفات منطبق با حالات صحابه و پس از آنها بزرگان اهل حدیث و سنت می­باشد (و آنها همان کسانی هستند که جز قول و سخن رسول الله را یاری و نصرت نمی­کنند و جز به او نسبت داده نمی­شوند و او داناترین مردم نسبت به سنتش و پیرو آن است، اما تفرقه و اختلافات بسیاری در میان متأخرین به وجود آمد.»[۱]

به همین طریق و به همین شکل، مبانی سالم و درست منهج صحیح در شناخت اصول و فروع دین را پایه­ریزی کردند پس هرکس می­خواهد در مورد چیزی از قرآن و سنت شناخت پیدا کند، بر آنچه الله و رسول گفته­اند، بنگرد. از او یاد گیرد، با آن سخن گوید، به آن بنگرد و تفکر کند و به آن استدلال کند؛ و این اصل منهج اهل سنت است.

اما مخالفین این منهج، از قاعده­ی آن مواظبت نکرده و بر گام­های آن ملتزم نیستند زیرا آنها به جای اینکه از نگریستن در آنچه الله و رسولش گفته­اند، آغاز کنند، از آنچه عقل­های­شان می­فهمد شروع کردند چنانکه متکلمان چنین روشی داشتند و یا آن­را با روح و وجدان خویش چشیدند – مانند کاری که صوفیه می­کنند – که اگر سنت موافق با آن بود بدان بها می­دهند و در غیر این صورت برایش ارزشی قائل نمی­شوند و اگر سنت مخالف با آن بود، با تفویض یا تحریف و تاویل از آن روی می­گردانند.»[۲]

امروزه نیز بسیار زیاد شاهد این شکل از مخالفت با منهج اسلامی هستیم.

امروزه به سبب نفوذ فرهنگ و تمدن غرب و موفقیت­های آن در عرصه­ی نظامی، سیاسی و برتری علمی و نفوذ فرهنگی و تأثیر چشم­گیر آن بر عقول و نفوس، در برابر شناخت نادرست از اسلام و اصول و فروع آن، بسیاری فکر و فلسفه­ی غرب را دریافت کرده و بدان شکل اسلامی بخشیده­اند به این گمان که از آن دفاع می­کنند و اسلام را به شکلی نو به جوانان عرضه می­کنند.»[۳]

[۱] – ابن تیمیه: منهاج السنه، ج ۳، ص ۴۶

[۲] – ابن تیمیه، الفرقان بین الحق و الباطل، ص ۴۷٫

[۳] – مانند سخنانی که درباره­ی دموکراسی نظام اسلام یا سوسیالیست بودن آن گفته می­شود همچنین آزادی و قابلیت نو شدن و دیگر مصطلحاتی که مربوط به فلسفه و تاریخ و تمدن غرب است و فلسفه­ی غرب دارای مدلولات و معانی مختلف و متفاوتی است و در مقابل نظام اسلام نیز عقیده، شریعت، تاریخ و تمدن مربوط به خود را دارد.