معنی امام در زبان عربی و یا قرآن

امام در لغت لفظ مشترکی است بین این سه تا معانی:

۱ـ قدوه (الگو و سرمشق) ۲ـ کتاب ۳ـ راه و طریق.

در مختار الصحاح رازی آمده است که:

«امام»، به معنی ناحیه‌ای از زمین و راه است می‌باشد؛ خداوند می‌فرماید:

﴿وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُبِینٍ٧٩﴾ [الحجر: ۷۹].

«و این دو (قوم، یعنی قوم لوط وقوم شعیب، شهرهای ویران شده‌ی ایشان) بر سر راه واضح و آشکاری است».

و «امام»، کسی است که به او اقتدا می‌شود که جمع آن ائمه است؛ خداوند می‌فرماید:

﴿وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ١٢﴾ [یس: ۱۲].

«و ما همه چیز را در کتاب آشکار (لوح محفوظ) سرشماری می‌نمائیم و می‌نگاریم».

حسن می‌گوید: ﴿فِی إِمَامٍ مُبِینٍ١٢﴾ یعنی: در کتاب آشکار.

در مفردات الفاظ قرآن راغب اصفهانی آمده است که: «امام یعنی کسی که به‌ او اقتدا شود، خواه انسان باشد مثل این‌که‌ به اقوال و افعالش اقتدا نمایند یا کتاب. و چنین کسی ممکن است بر راه حق باشد یا ممکن است بر راه باطل، و جمع امام، ائمه است. و قول خداوند که می‌فرماید:

﴿یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾ [الإسراء: ۷۱].

«[یاد کن‏] روزى را که هر گروهى از مردم را با پیشوایشان مى‏خوانیم‏».

یعنی: آنان را همراه با کسی که به او اقتدا نموده‌اند، فرا می‌خوانیم.

بعضی گفته‌اند: انسان‌ها را همراه با نامه‌ی اعمالشان فرا می‌خوانیم.

فرموده خداوند که می‌فرماید: ﴿وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ١٢﴾ گفته شده است که این آیه اشاره به لوح محفوظ دارد».

بنابراین، معنای اصلی لفظ امام یعنی آنچه که بدان اقتدا و از آن پیروی شود.

با توجه به این‌که قدوه (الگو)، کتاب و طریق (راه) در این معنا با هم مشترک‌اند، لذا لفظ امام بر آن معنا اطلاق می‌شود.

بنابراین، قدوه (الگو) یعنی کسی که به او اقتدا گردد و از او پیروی شود، خواه نباله‌ روی به راه حق باشد یا به راه باطل. طریق (راه) نیز آن است که شخص رونده آن را دنبال می‌کند تا به هدف و غایتش برسد. کتاب هم همین‌طور است، یعنی از الفاظ و سطرها و مقاصدش برای رسیدن به هدف پیروی می‌شود.