معنای جماعت: ( الجماعه)

«الجماعه» در لغت، اسم مصدر از فعل «جَمَعَ» می باشد. گفته می شود: «جَمَعَ المتفرِق» چیزهایی پراکنده به هم پیوستند. و «الجماعه ضد الفُرقه» جماعت ضد پراکندگی می باشد.[۱]

منظور از جماعت در اطلاق (اهل سنت و جماعت) صحابه، تابعین و کسانی است که به نیکی از آنها پیروی کرده و تا روز قیامت در مسیر ایشان حرکت می کنند.

از ویژگی های آنها گرد آمدن پیرامون حق است که کتاب و سنت بر آن دلالت می کند؛ جمع شدن گرد پیشوایان عادل مسلمان نیز در آنها ملاحظه می شود و از ویژگی های آنها نصیحت و خیر خواهی برای این پیشوایان و جهاد همراه آنها و پیوستن به لشکر آنها می باشد هرچند ستم پیشه و ظالم باشند. چنانکه رسول خدا فرمودند: «عَلَیْکُمْ بِالْجَمَاعَهِ، فَإِنَّ یَدَ اللهِ عَلَى الْجَمَاعَهِ»[۲]: «بر شما واجب است که با جماعت همراه باشید چرا که دست خدا همراه جماعت است.»

و چون رسول خدا از فرقه نجات یافته سوال شد، فرمودند: «هِیَ الْجَمَاعَهُ»: «فرقه نجات یافته همان جماعت است.»

اهل علم در مورد مصداق جماعت در این حدیث و امثال آن اختلاف کرده و اقوال متعددی در این زمینه ذکر کرده اند که مهمترین آنها پنج دیدگاه زیر می باشد:[۳]

• منظور از جماعت، اکثر مسلمانان می باشند. و اهل علم و اجتهاد پیش از دیگران در این مفهوم داخل هستند.
• منظور جماعت مجتهدین است و نه عموم مردم؛ و این دیدگاه امام بخاری[۴] و ترمذی[۵] می باشد.
• منظور جماعت صحابه است.
• منظور جماعت مسلمانان است زمانی که در مورد امری با هم اتفاق می کنند و این همان اجماع است.
• منظور جماعت مسلمانان است زمانی که گرد امیری جمع می شوند. و خروج بر آنها در مورد آن امیر جایز نیست. و این دیدگاه ابو جعفر طبری رحمه الله می باشد.[۶]

بنا بر این تعاریف، معنای سنت و جماعت دارای چهار ویژگی می باشد که عبارتند از:

• اقتدا به رسول الله صلی الله علیه و سلم و اصحاب بزرگوارش.
• جمع شدن و اتفاق نظر پیرامون حق که کتاب و سنت بر آن دلالت دارند.
• گرد آمدن پیرامون مسلمانانی که زمامدار امور هستند.
• حرکت در مسیر منهجی که در فراگیری علم از آن پیروی می شود. و آن دین خداوند است که رسول الله صلی الله علیه و سلم حامل آن بود و اصحاب و ائمه و تابعین بر  آن استوار و ثابت قدم بودند.

 

 

[۱] – لسان العرب: ۸/۵۳

[۲] – ترمذی؛ و شیخ آلبانی در صحیح الجامع: ۳۶۲۱ آن را صحیح دانسته است.

[۳] – الاعتصام، شاطبی: ۲/۲۶۰-۲۶۵؛ فتح الباری: ۱۳/۳۷

[۴] – صحیح بخاری: ۱۳/۳۱۶؛ فتح الباری، بَابُ قَوْلِهِ تَعَالَى: {وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطًا} [البقره: ۱۴۳] وَمَا أَمَرَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِلُزُومِ الجَمَاعَهِ، وَهُمْ أَهْلُ العِلْمِ؛ کتاب الاعتصام بالسنه.

[۵] – سنن ترمذی: ۶/۳۳۵؛ کتاب الفتن، باب ماجاء فی لزوم الجماعه، حدیث: ۲۱۶۸

[۶] – فتح الباری: ۱۳/۳۷