وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
قرآن و سنت دو اصل مهم و اساسی در اسلام به شمار می رود و این دو اصل اهمیت ویژه ای دارند به همین خاطر در طول تاریخ علما به این دو اصل به ویژه حدیث، اهمیت بیشتری داده اند.
همان طور که قرآن کریم در زمان حیات رسول الله در یک مصحف جمع آوری و تدوین نشده بود، احادیث هم به این شکل امروزی جمع آوری و نوشته نشده بود.
رسول الله به اصحابش اجازه ی نوشتن قرآن و آیات را داده بود اما برای این که قرآن با سخنان پیامبر اشتباه گرفته نشود، ایشان از نوشتن احادیث در ابتدا نهی کرد اما بعد از گذشت مدتی در موارد کمی اجازه ی نوشتن احادیث را دادند اما این اجازه با محدودیت بود و حتی در زمان خلفای راشدین هم این محدودیت وجود داشت.
کسانی که احادیث رسول الله را جمع آوری کردند: عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر و جابر بن عبدالله بودند و تابعینی چون سعید بن جبیر، مجاهد بن جبر و… از صحابه احادیث را می شنیدند و آنها را می نوشتند و در آن زمان صحیفه هایی از احادیث وجود داشت که نوشتن آنها به قبل از تألیف “الموطأ” امام مالک و صحیحین و کتب اربعه برمی گرشت.
تدوین احادیث به صورت رسمی از زمان عمر بن عبدالعزیز آغاز شد. ایشان به اهل مدینه و افرادی چون: محمد ابن حزم و محمد بن شهاب زهری دستور تدوین احادیث را داد.
به همین جهت بیشتر مورخین معتقدند که “محمد بن شهاب” اولین کسی بود که احادیث را تدوین کرد.
افرادی که در تدوین احادیث نقش مهمی داشتند (شعبی، ابن جریج مکی، ربیع بن صبیح، اوزاعی، سفیان ثوری، مالک بن انس و عبدالله بن) مبارک بودند.
در آن زمان کتاب “موطأ” امام مالک بن انس مهم ترین کتاب حدیث بود.
تفاوت مؤطا با مسند
در کتاب “مؤطا” احادیث همراه با فتواهای صحابه و تابعین تدوین شده است.
اما در کتاب های مسند احادیث با بیان سند و بدون فتواهای صحابه و تابعین تدوین شده است که می توان به مسند احمد بن حنبل، اشاره کرد.
نکته: همه ی احادیثی که در این کتاب ها نوشته شده است صحیح نیستند بلکه احادیث ضعیف هم در آنها وجود دارد و همچنین این کتاب ها بر اساس ابواب فقه تدوین نشده بودند به همین خاطر کتاب «صحیح بخاری» تألیف: محمد بن اسماعیل بخاری و کتاب «صحیح مسلم» تألیف: امام مسلم بن حجاج برای رفع این کمبودها تألیف و نوشته شد.
به این ترتیب کتاب های دیگری هم بعد از بخاری و مسلم (سنن ابوداود، سنن ابن ماجه، سننن ترمذی و سنن نسائی) که آنها براساس ترتیب ابواب فقه بود تألیف و نوشته شد.
این بود مختصری از تاریخچه ی تدوین و تألیف احادیث.
🏼نویسنده: امید خزاعی