مجازات گناهان به ده شکل از انسان دور می­شود

تقسیم امت در این آیات مطابق طبقات سه گانه ذکر شده در حدیث جبرئیل است که عبارت است از: اسلام، ایمان و احسان.

اینچنین نصوص کتاب و سنت بیانگر این است که مجازات گناهان به ده شکل از انسان دور می­شود که به طور مختصر آنها را بیان می­کنیم.[۱]

۱- توبه؛ الله متعال می­فرماید: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ»: «(ای پیامبر، از جانب من) بگو: «ای بندگان من که بر خود اسراف (و ستم) کرده‌اید! از رحمت الله نا امید نشوید، همانا الله همه گناهان را می‌بخشد، یقیناً او بسیار آمرزنده مهربان است.» (زمر: ۵۳) و دیگر آیات وارد شده در این زمینه.

۲- استغفار؛ چنانکه در حدیث آمده است: «ما اصر من استغفر و ان عاد فی یوم مئه مره»: «هرکس گناه کند و صدبار در روز به آن گناه باز گردد، اگر طلب آمرزش نماید، بر گناه پافشاری نکرده است.» این طلب آمرزش اگر همراه با توبه باشد، هرکس را که توبه کند شامل می­شود اما اگر همراه با توبه نباشد تنها در حق برخی از کسانی که خواهان آمرزش هستند، می­باشد همان کسانی که هنگام استغفار ترس و بازگشت به الله را همراه داشته باشند که گناهان این دسته پاک می­شود.

۳- نیکی­ها پاک کننده است؛ الله متعال می­فرماید: «وَأَقِمِ الصَّلاَهَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِّنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ»: «و (ای پیامبر!) در دو طرف روز و ساعاتی از شب، نماز را بر پادار، بی‌شک نیکی‌ها بدی‌ها را از بین می‌برند.» (هود: ۱۱۴).

و رسول خدا می­فرماید: «الْصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ وَالْجُمُعُهِ إِلَى الْجُمُعَهِ، وَرَمَضَانِ إِلَى رَمَضَانَ مُکفِّرَاتٌ لِمَا بَیْنَهُنَّ مَا اجْتُنِبَتِ الْکَبَائِرُ»: «نمازهای پنجگانه و جمعه تا جمعه­ی دیگر و رمضان تا رمضان دیگر کفاره­ی گناهان فاصله­ی زمانی میان خود هستند به شرطی که از ارتکاب کبائر خودداری شود.»

و فرمودند: «الصدقه تطفی الخطیئه کما یطفی الماء النار، والحسد یاکل الحسنات کما تاکل النار الحطب»: «صدقه گناهان را از بین می­برد چنانکه آب آتش را خاموش می­کند و حسد نیکی­ها را می­خورد چنانکه آتش هیزم را.»

۴- دعای مومنان برای مومن؛ مثلا خواندن نماز بر جنازه­ی او. عایشه و انس بن مالک از رسول خدا روایت می­کنند که ایشان فرمود: «ما من میت یصلی علیه امه من المسلمین یبلغون مائه، کلهم یشفعون الا شفعوا فیه»: «هر (مومنی) که بمیرد و گروهی از مسلمانان که تعداد آنها به صد نفر می­رسد بر او نماز بگذارند و در حق وی شفاعت کنند، شفاعت آنها در حق او قبول می­شود.» هر دو حدیث را مسلم روایت کرده است.

۵- اعمال نیکی که از طرف مرده انجام شود. مانند صدقه و امثال آن. رسول خدا فرمودند: «من مات وعلیه صیام صام عنه ولیه»: «هرکس بمیرد و بر او روزه­ای باشد، ولیش از طرف او روزه بگیرد.»

۶- شفاعت پیامبر و … در مورد گناهکاران در روز قیامت؛ رسول خدا می­فرماید: «شفاعتی لاهل الکبائر من امتی»: «شفاعت من برای کسانی از امتم هست که مرتکب گناهان کبیره شده­اند.» همچنین می­فرماید: «خیرت بین ان یدخل نصف امتی الجنه وبین الشفاعه فاخترت الشفاعه لانها اعم واکثر: اترونها للمتقین؟ لا، ولکنها للمذنبین المتلوثین الخطائین.»: «میان اینکه نیمی از امت من به بهشت بروند و شفاعت مخیر شدم. پس شفاعت را برگزیدم زیرا شفاعت بیشتر و فراگیر است. آیا فکر می­کنید این شفاعت برای متقین و پرهزگاران است؟ خیر، این شفاعت برای گنهکارانی است که آلوده به گناه شده­اند.»

۷- مصیبت­ها که کفاره­ی خطاها و گناهان در دنیا و آخرت می­باشند. در صحیحین روایت شده است که رسول خدا فرمود: «مَا یُصِیبُ المُسْلِمَ، مِنْ نَصَبٍ وَلاَ وَصَبٍ، وَلاَ هَمٍّ وَلاَ حُزْنٍ وَلاَ أَذًى وَلاَ غَمٍّ، حَتَّى الشَّوْکَهِ یُشَاکُهَا، إِلَّا کَفَّرَ اللَّهُ بِهَا مِنْ خَطَایَاهُ»: «مسلمان، دچار هیچگونه خستگی، بیماری، نگرانی، ناراحتی، گرفتاری و غمی نمی­شود مگر اینکه خداوند به وسیله آنها، گناهانش را می­بخشد. حتی خاری که به پایش می­خلد» (باعث کفاره گناهانش می­شود».

۸- فتنه، فشار، ترس و تنگی قبر، همگی کفاره­ی گناهان است.

۹- ترس، سختی و شدت روز قیامت کفاره­ی گناهان می­باشد.

۱- رحمت الله متعال، عفو و آمرزش او تعالی نسبت به بندگان بدون وجود هیچ سبب و عامل خاصی.[۲]

[۱] – شرح الاسفرایینی، ص ۲۵۵-۲۶۲٫

[۲] – از کتاب «الایمان الاوسط» به اختصار، ابن تیمیه، از ص ۲۹- ۴۳، مکتبه الفرقان و مکتبه الایمان و الفتاوی، ج ۷، ص ۴۸۷- ۵۰۱٫ چاپ ریاض.