مثال‌های تطبیقی برای اثبات اسماء و صفات خداوند در پرتو قرآن و سنت (۶)

الکلام:

و این به اعتبار نوع جزو صفات ذاتی و به اعتبار یگانه ساختن کلام جزو صفات فعلی خداوند پاک و منزه است که هر وقت بخواهد و هرگونه بخواهد با کلام رسا صحبت می‌نماید. و دلیل بر صفت کلام از کتاب و سنت وجود دارد. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَکَلَّمَ ٱللَّهُ مُوسَىٰ تَکۡلِیمٗا ١۶۴﴾ [النساء: ۱۶۴]. «و خداوند با موسی صحبت کرد» و می‌فرماید: ﴿وَلَمَّا جَآءَ مُوسَىٰ لِمِیقَٰتِنَا وَکَلَّمَهُۥ رَبُّهُۥ قَالَ رَبِّ أَرِنِیٓ أَنظُرۡ إِلَیۡکَۚ﴾ [الأعراف: ۱۴۳]. «و هنگامی که موسی به وعده گاه آمد و خداوند با او حرف زد گفت: پروردگارا خود را به من بنمای تا به تو بنگرم». و از سنت حدیث ابوهریرهس است که در آن رسول الله  صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «احْتَجَّ آدَمُ وَمُوسَى عَلَیْهِمَا السَّلَام فَقَالَ لَهُ مُوسَى یَا آدَمُ أَنْتَ أَبُونَا خَیَّبْتَنَا وَأَخْرَجْتَنَا مِنْ الْجَنَّهِ. قَالَ لَهُ آدَمُ یَا مُوسَى اصْطَفَاکَ اللَّهُ بِکَلَامِهِ وَخَطَّ لَکَ التَّوْرَاهَ بِیَدِهِ»^[۱] «آدم و موسی با هم بحث و مناظره می‌کنند. موسی به آدم می‌گوید: ای آدم تو پدر ما هستی و ما را دچار زیان و خسارت نمودی و ما را از بهشت بیرون کردی. آدم به او گفت: ای موسی خداوند تو را با کلامش برگزید و تورات را با دست خود برایت نوشت».

الوجه:

و این جزو صفات ذاتی خبری است که برای خداوند به وسیله کتاب و سنت ثابت است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ٱبۡتِغَآءَ وَجۡهِ ٱللَّهِۚ﴾ [البقره: ۲۷۲]. «جز به خاطر وجه پروردگار انفاق نمی‌کنند» و می‌فرماید: ﴿وَیَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّکَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِکۡرَامِ ٢٧﴾ [الرحمن: ۲۷]. «و وجه پروردگار که صاحب جلال و اکرام است باقی می‌ماند». و دلیل از سنت حدیث جابر بن عبدالله است که می‌گوید: (لما نزلت: هذه الآیه ﴿قُلۡ هُوَ ٱلۡقَادِرُ عَلَىٰٓ أَن یَبۡعَثَ عَلَیۡکُمۡ عَذَابٗا مِّن فَوۡقِکُمۡ﴾ قال النبی  صلی الله علیه و سلم: «أعوذ بوجهک». فقال: {أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ} فقال النبی  صلی الله علیه و سلم: «أعوذ بوجهک». قال {أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعًا}^[۲] فقال النبی  صلی الله علیه و سلم: «هذا أیسر»^[۳] «هنگامی که این آیه نازل شد «بگو او قادر است بر اینکه بر شما عذابی از بالای شما بفرستد» پیامبر  صلی الله علیه و سلم فرمود: به وجه تو پنام می‌برم. در ادامه آیه فرمود: «یا از زیر پاهایتان بفرستم» پیامبر  صلی الله علیه و سلم فرمود: به وجه تو پناه می‌برم» و در ادامه آیه فرمود: «یا شما را گروه گروه به هم اندازد». پس پیامبر  صلی الله علیه و سلم فرمود این آسانتر است.

 

 

[۱] صحیح البخاری برقم (۶۶۱۴)، ومسلم برقم (۲۶۵۲)، وفی إحداها : « وکتب لک التوراه بیده ».

[۲] انعام ۶۵

[۳] رواه البخاری برقم (۷۴۰۶).