غیر واضح الدلاله (مفهومِ مخالَفَه)

پنجم- مفهومِ مخالَفَه^[۱]

قبلاً ذکر شد که دلالتِ لفظ بر مساوات مسکوت عنه با منطوق به در حکم، از دلالت‌های لفظی است و دلالت نص یا مفهوم موافق (موافَقَه) نامیده می‌شود؛ اما دلالتِ لفظ بر ثبوتِ نقیض حکم منطوق برای مسکوت عنه، یعنی مخالف‌بودنِ مسکوت عنه با منطوق در حکم، مفهوم مخالف (مخالَفَه) نامیده می‌شود. حکم اول را منطوق نص می‌نامند و حکم دوم -که برای مسکوت عنه ثابت است- مفهوم مخالف با دلیل الخطاب نامیده می‌شود. آمدی در این باره می‌گوید: «مفهومِ مخالف آن است که مدلولِ لفظ در محل سکوت (یعنی حکم مسکوت عنه) مخالفِ مدلولِ آن در محل نطق (حکم منطوق به) باشد، که دلیل الخطاب نیز نامیده می‌شود و دلیلِ نامیده‌شدنِ آن به «دلیل الخطاب» هم این است که خطاب بر آن دلالت دارد».

[۱]– آمدی ۳/ ۹۹ به بعد؛ محلاوی، ص ۱۰۸ به بعد؛ المسوده، ص ۳۵۷ به بعد؛ أصول سرخسی ۱/ ۲۵۵ به بعد: الإحکام، ابن حزم ۷/ ۸۷ به بعد؛ إرشاد الفحول، ص ۱۰۹ به بعد؛ خلاف، ص ۱۸۰ به بعد.