وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
علائم و نشانه‌های اصحاب حواشی
بزرگان شوافع، مانند دیگر فقهای مذاهب، علائم و نشانه‌هایی را با هدف اینکه دالّ بر اعلام مذهب امام شافعی باشد، وضع کرده‌اند، و این کارشان با انگیزه‌ی ایجاد اختصار و ایجاز در متن کتاب‌های فقهی، صورت گرفته است. در ذیل به برخی از این علائم و نشانه‌ها اشاره خواهیم کرد که عبارتند از:
- (م- ر): مراد، شیخ محمد بن احمد بن حمزه الرملی (متوفی ۱۰۰۴ه) می‌باشد.
«الرمله»: یکی از روستاهای شهر «منوفیه» مصر می‌باشد که شیخ را بدانجا نسبت می‌دهند و به او «الرملی» می‌گویند. وی نویسنده‌ی کتاب «نهایه المحتاج» می‌باشد که به «شافعی کوچک» نیز مشهور است.[۱]
- (الشهاب م- ر): مراد شیخ احمد بن حمزه الرملی، شاگرد شیخ زکریای انصاری و پدر شیخ محمد الرملی می‌باشد. وی به سال ۹۷۱ ه درگذشت.[۲]
- (خ – ط): مراد شیخ محمد بن احمدالشربینی، معروف به «خطیب الشربینی» و نویسنده‌ی کتاب «مغنی المحتاج» و متوفی ۹۷۷ ه می‌باشد.[۳]
- (حج): علامه شهاب احمد بن محمد بن حجر هیتمی (متوفی ۹۷۴ه). وی نویسنده‌ی کتاب «تحفه المحتاج» می‌باشد. و «هیتمی» به روستای «محله‌ی ابی الهیتم» مصر منسوب است. و ابن قاسم العبادی، وی را با این علامت، و نشانه‌های دیگری همچون (ح، حر) نیز ذکر می‌کند.[۴]
- (زی): شیخ علی بن یحیی الزیاد (متوفی ۱۰۲۴ه) از شاگردان علامه رملی و ابن حجر.[۵]
- (اسم): مراد «علامه احمد بن قاسم العبادی، شاگرد شیخ مولا» و متوفی ۹۹۴ ه می‌باشد. و نام نویسنده‌ی کتاب «فتح القریب»: شیخ محمد بن قاسم الغزی، شاگرد علامه‌ی محقق، جلال محلی می‌باشد.[۶]
- (طب): مراد «شیخ منصور طبلاوی» می‌باشد. وی در قاهره زاده شد و در همانجا به سال ۱۰۱۴ ه در گذشت و از نویسندگان چیره دست نیز به شمار می‌آید.[۷]
- (ح- ل): مراد «شیخ علی بن ابراهیم حلبی»، نویسنده‌ی کتاب «السیره الحلبیه» و متوفی ۱۰۴۴ ه می‌باشد.[۸]
- (س- ل): مراد «شیخ سلطان بن احمد مزاحی» (متوفی ۱۰۷۵ه) می‌باشد. و از تألیفات و تصنیفات وی، می‌توان به «حاشیه علی شرح المنهج» قاضی زکریا، اشاره کرد.[۹]
- (ع- ش): مراد «شیخ علی بن علی شبر املسی» (متوفی ۱۰۸۷ ه . ق) می‌باشد. و از تصنیفات وی می‌توان به «حاشیه علی نهایه المحتاج» علامه رملی، اشاره کرد.[۱۰]
- (ب – ر): مراد «شیخ محمد بن عبدالدایم البرماوی» (متوفی ۸۳۱ه) می‌باشد. وی دارای تصانیف و تألیفات بی‌شماری می‌باشد که از میان آن‌ها می‌توان به «شرح بخاری» و «نظم الفیه فی اصول الفقه» اشاره کرد.[۱۱]
علامه ابن قاسم عبادی، با همین علامت (یعنی «ب-ر»)، به شیخ احمد برلسی، ملقب به «عمیره» و متوفی ۹۵۶ ه نیز اشاره می‌کند.[۱۲]
- (ع – ن): مراد «شیخ محمد بن داود عنانی» (متوفی ۱۰۹۸ه) می‌باشد. وی از تألیفات و آثار زیادی برخوردار می‌باشد که از آن‌ها می‌توان «الدرر الفریده» را نام برد.[۱۳]
- (أ – ط): مراد «شیخ اطفیحی» می‌باشد.[۱۴]
- (ج): مراد «شیخ علوی بن سقاف الجفری» (متوفی ۱۳۳۵ه) می‌باشد.[۱۵]
- (ی): مراد «شیخ عبدالله بن عمر بن یحیی» می‌باشد.
- (ک): مراد «شیخ محمد بن سلیمان کردی» (متوفی ۱۱۹۴ه) می‌باشد.[۱۶]
- (ح – ض): مراد «شیخ حضرالشوبری» می‌باشد.
شیخ محمد بن محفوظ ترمسی می‌گوید:[۱۷] در جایی مراد از این علامت را «شیخ حضرالشوبری» دیدم، و به خاطر سپردم، ولی این نام، قول مشهور حفاظ رجال نیست، بلکه مراد از این علامت: «شیخ محمد بن احمد شوبری، استاد شبراملسی» می‌باشد.
- (م – د): مراد «شیخ محمد المدابغی» می‌باشد.
- (أ – ج): مراد «شیخ عطیه بن عطیه الاجهوری» می‌باشد. وی فقیهی نستوه، و فاضلی وارسته، و از اهالی «اجهور» مصر می‌باشد و به سال ۱۱۹۰ ه در قاره درگذشت.[۱۸]
- (ح – ف) یا (حف): مراد «شیخ شمس الدین محمد بن سالم بن احمد الحفناوی- یا «الحفنی» (متوفی ۱۱۸۱ه) می‌باشد. وی فقیهی شافعی مذهب می‌باشد که در «ازهر مصر» مشغول تحصیل و فراگیری علم و دانش شد، و پس از فراغت در همانجا زینت بخش مسند تدریس قرار گرفت.
از میان تصنیفات وی، می‌توان به «الثمره البهیه فی اسماء الصحابه البدریه» و «حاشیه علی شرح الاشمونی» اشاره کرد.[۱۹]
- (ب- ج): مراد «شیخ سلیمان بن محمد بجیرمی»[۲۰] (متوفی ۲۲۱ه) می‌باشد. وی یکی از فقهای مصر می‌باشد.
- (با – ج): مراد «شیخ ابراهیم بن محمد الباجوری»، شیخ الازهر و متوفی ۱۲۷۷ ه می‌باشد.[۲۱]
- (ش- ق): مراد «شیخ عبدالله بن حجازی شرقاوی» (متوفی ۱۲۲۷ه) می‌باشد.[۲۲]
- (حمید) یا (عبد): مراد «عبدالحمید داغستانی» می‌باشد.[۲۳]
- (ق- ل): مراد «شیخ احمد بن عیسی قلیوبی» (متوفی ۶۸۹ ه) می‌باشد.[۲۴]
- (ش): مراد «شیخ محمد بن ابی بکر الاشخر یمنی» (متوفی ۹۸۹ه) می‌باشد.[۲۵]
- (ب): مراد «عبدالله بن حسین با فقیه» می‌باشد. وی در قرن یازدهم هجری در گذشت و از آثارش می‌توان به «شرح الأجرومیه» اشاره کرد.
[۱]– الاعلام (۶/۷)
[۲]– السقایه المرضیه فی اسامی الکتب الفقهیه لاصحابنا الشافعیه ص ۱
[۳]– الاعلام (۶/۶)
[۴]– الاعلام (۱/۲۳۴)
[۵]– همان (۵/۳۲)
[۶]– السقایه المرضیه ص ۱
[۷]– الاعلام (۷/۳۰۰)
[۸]– همان (۴/۲۵۱)
[۹]– همان (۳/۱۰۸)
[۱۰]– همان (۴/۳۱۴)
[۱۱]– همان (۶/۱۸۸)
[۱۲]– الفتح المبین، مراغی (۳/۷۶)
[۱۳]– الاعلام (۶/۱۲۰)
[۱۴]– السقایه المرضیه ص ۱
[۱۵]– الاعلام (۴/۲۴۹)
[۱۶]– همان (۶/۱۵۲)
[۱۷]– السقایه المرضیه ص ۱
[۱۸]– الاعلام (۴/۲۳۸)
[۱۹]– الاعلام (۴/۱۳۴)
[۲۰]– همان (۴/۱۳۳) «بجیرمی»: منسوب به «بجیرم» شهری از استان «غریبه» مصر می‌باشد.
[۲۱]– همان (۱/۷۱)
[۲۲]– همان (۴/۷۸)
[۲۳]– السقایه المرضیه ص ۱
[۲۴]– همان
[۲۵]– البدر الطالع، شوکانی (۲/۱۴۶)