- در طبقات حنابله[۱] آمده که: (از امام احمد در مورد توکل سؤال شد، گفت: از هر گونه درخشش و تابناکی نسبت به خلق نا امید شدن و فقط به درگاه خداوند امیدوار بودن).
- در کتاب المحنه[۲] تألیف حنبل آمده که امام احمد فرمودهاند: (پیوسته خداوند عزوجل سخن گفته و میگوید، و قرآن کلام خداست و مخلوق نیست، و خداوند به چیزی بیشتر از آنچه که خودش را به آن وصف کرده است، توصیف نمیشود).
- ابن ابی یعلی از ابوبکر مروزی روایت کرده که: (از احمد بن حنبل در مورد احادیثی که در باب صفات خداوند و دیدن خداوند در قیامت و اسراء و معراج و عرش، آمده و جهمیه آنها را رد میکنند سؤال شد، امام احمد آن را صحیح دانست و فرمود: امت اسلامیآنها را قبول کردهاند و روایات همچنانکه آمده نقل شده است).[۳]
- عبدالله بن احمد در کتاب (السنه) میگوید: (امام احمد گفت: کسی که گمان کند خداوند سخن نمیگوید، کافر است ،و ما این احادیث را همچنانکه آمدهاند ، روایت میکنیم).[۴]
- لالکائی از حنبل روایت کرده که از امام احمد در مورد دیدن خداوند در روز قیامت سؤال کرد، و امام احمد در جواب گفت: (احادیثی که در این باره آمدهاند صحیحند و به آنها ایمان و آنها را قبول داریم و هر چیزی که با سند جید از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده باشد به آن ایمان داریم و آن را قبول میکنیم).[۵]
- ابن جوزی در مناقب، نامه احمد بن حنبل به مسرد را آورده که به او نصیحت کرده: (خداوند را به آنچه که خودش را به آن وصف کرده، توصیف کنید، و آنچه را که خداوند از خودش نفی کردهاند از او نفی کنید).[۶]
- در کتاب (الرد علی الجهمیه) تألیف امام احمد این جمله او موجود است که: (و جهم بن صفوان گمان کرده که هر کس، خداوند را به آنچه که خودش را در قرآن به آن وصف کرده، توصیف کند، کافر است و از جمله تشبیه کنندگان است).[۷]
- و ابن تیمیه رحمه الله در کتاب (الدرء) این فرموده امام احمد را آورده: (ما ایمان داریم به اینکه خداوند بر عرش قرار دارد، آن گونه خواسته و میخواهد و هیچ حد و صفتی ندارد تا وصف کننده ای آن را درک کند یا شخصی آن را محدود کند، صفات خدا از خدایند و برای خدایند، و او همچنانکه خودش را به آن وصف کرده، چشمها او را درک نمیکنند).[۸]
- ابن ابی یعلی از امام احمد روایت کرده که فرموده: (هر کس گمان کند که خداوند در آخرت دیده نمیشود او کافر و تکذیب کننده قرآن است).[۹]
- ابن ابی یعلی از عبدالله بن احمد روایت کرده که: (از پدرم در مورد قومیکه میگویند: زمانی که خداوند با موسی سخن گفت: با صدا و صوت با او سخن نگفته، سؤال کردم، پدرم – احمد – گفت: خداوند با صدا و صوت با موسی سخن گفت، و این احادیث را همچنانکه آمدهاند روایت میکنیم).[۱۰]
لالکائی از عبدوس بن مالک عطار روایت کرده که: (شنیدم که اباعبدالله، احمد بن حنبل میگفت: «… و قرآن کلام خداست و مخلوق نیست و اگر بگویی قرآن مخلوق نیست از شأن آن نکاستهای چون کلام خدا جزو اوست، هیچ چیز مخلوقی جزو او نیست»).[۱۱]
[۱] – (۱/۴۱۶).
[۲] – ص۶۸٫
[۳] – طبقات الحنابله (۱/۵۶).
[۴] – السنه ص۷۱٫
[۵] – شرح أصول اعتقاد اهل السنه و الجماعه (۲/۵۰۷).
[۶] – مناقب امام احمد ص۲۲۱٫
[۷] – الرد علی الجهمیه ص۱۰۴٫
[۸] – درء تعارض العقل و النقل (۲/۳۰).
[۹] – طبقات الحنابله (۱/۵۹-۱۴۵).
[۱۰] – طبقات الحنابله (۱/۱۸۵).
[۱۱] – شرح أصول اعتقاد اهل السنه و الجماعه (۱/۱۵۷).