عقیده­ ی اسلامی در عصر رسول الله و صحابه

اکنون در باب عقیده­ی اسلامی در زمان رسول الله و صحابه ایشان بحث خواهیم کرد و شروع بحث ما در این مورد به این سبب است که یقین داریم باید نقطه­ی شروع بیدرای اسلامی حقیقی، تأسی و پیروی از رسول خدا و خلفای راشدین پس از ایشان باشد.

تردیدی نیست انسان­هایی که در اولین قرن (ظهور اسلام) زندگی می­کردند، افرادی نمونه بودند؛ چنان­که محب الدین خطیب می­گوید: «الله متعال صاحب این رسالت با ارزش را فرستاد تا اسوه و الگویی نیکو برای ما باشد و راه و روشی را برای ما مقرر نمود که ما را از راه­ و روش­های دیگر بی­نیاز نموده است از روش مسکو، واشنگتون و پاریس؛ اینچنین الله متعال کفایت و حفاظت نصوص اسلام را برعهده گرفت به این صورت که ما را از زمره یاران رسول خدا قرار می­دهد «اگر بر فهم سالم آن حریص باشیم چنان­که اگر در زمان او و ملازم و همراهش بوده و در رکاب او می­بودیم چنین می­بودیم.»

اصحاب رسول الله به بهترین شکل و استوارترین شیوه در راستای تنفیذ و اجرای توصیه­های رسول الله در شریعت و عقیده به پا خواستند؛ در زمان آنها جغرافیای سرزمین­های اسلامی به اطراف و اکناف جهان در راستای تبلیغ دین اسلام امتداد یافت چنان­که ابوبکر چندین سپاه برای ابلاغ این رسالت به فارس و حکومت بیزانس در روم فرستاد و در زمان عمر ابزار دولت کامل گشت، دولتی منظم با تقسیم وظایف و دیگر امور اداری مانند وظایف کارگران و کارگزاران و امور مالی و قواعد توزیع خراج که همگی به صورت مرتب و منظم درآمد. عمر رضی­الله­عنه مردی عادل و قانونمند بود و با حکومت خود مسلمانان را از عدالت مطلق و امنیت همه جانبه بهره­مند ساخت.

در زمان عمر شام و ایران فتح شد و این فتوحات تا آذربایجان و ماوراء­النهر امتداد یافت؛ از سمت غرب نیز عالم اسلامی امتداد یافته و مصر فتح شد و در عهد عثمان آفریقا نیز فتح شد.

فتوحات به پایان رسید آن­چنان که در زیباترین و شگفت­آورترین صفحات تاریخ آمده است چرا که با عقیده­ای که در نهان­، در قلوب­شان بود به حرکت درآمدند، رسالت خود را دانستند و آن­گونه که شایسته است نقش خود را فهمیدند و شناختند.

مسلمانان با عقاید آسان و اخلاق نیکوی خود بهترین تعبیر از اسلام را ارائه می­دادند، آنها تنها هدف­شان جنگیدن و تحمیل اسلام با زور و شدت نبود آن­گونه که مستشرقین و پیروان آنها شایع کرده­اند.

دکتر حسین مونس در بحث و بررسی و درس­های عمیق خود در تاریخ مسلمانان بهترین شاهد را آورده است و می­گوید: «چه در مصر و چه در شام، چه ایران یا مغرب، عرب شهرها و کشورها را فتح می­کرد و مردم را به داخل شدن در اسلام فرامی­خواندند و زیبایی­های اسلام را برای آنها بیان می­کردند و بعد از آن ترک­شان می­کردند تا خود به آرامی درباره اسلام تصمیم بگیرند. به همین سبب دیدیم که اسلام وارد سرزمینی نشد که سپس متلاشی و متواری شود جز در اندلس و صقلیه که آن هم عوامل و اسباب خاصی داشت.

اولین قرن­ها برای مسلمانان بهترین قرون در دین و دنیای آنها بود، اسلام را در قلب­های خود جای دادند و در مقابل دنیا نزدشان بی­ارزش گشت. بهترین تمدن را برپا کردند زیرا که بر حق و عدل استوار است و استوار به امر به معروف و نهی از منکر می­باشد. پس اگر ندای اقتدا و پیروی از آنها را سر می­دهیم، هدف ما رسیدن به جایگاه بلندی است که آن­را به آرامی محقق کردند و اسلام را چون یک دین و تمدن دانستند.

از زاویه­ی دید ما، خواهیم دید که آنها در فهم عقیده­ی اسلام و عمل به آن، به نوک و بلندای قله رسیدند و اقتدا و پیروی از آنها، رسیدن به آنها را و به جایی که آنها رسیدند، می­طلبد نه بازگشت به عصر و زمانه­ی آنها با همان اسباب و ادواتی که داشتند؛ بنابراین پیروی، پیروی از ارزش­هایی است که محقق نمودند و به خاطر آن زندگی کردند نه پیروی از اسباب و وسایل زندگی که به کار می­بردند.