عصمت (۲)

آیا معصوم از مردم می‌خواهد که او را نصیحت کنند؟! و بالاتر از این، از مردم می‌خواهد که صادقانه او را نصیحت کنند؟! و او را فریب ندهند، چون او انسان است و ممکن است نصیحت دیگران و افرادی که با تظاهر به خیرخواهی او را پند می‌دهند، وی را فریب دهد، چنان که در ادامه بیان خواهد شد.

۳- به دعای زیبا و بی‌نظیر او بنگرید که چنین می‌فرماید: «احشرنا فی زمرته، غیر خزایا ولا نادمین، ولا ناکبین ولا ناکثین، ولا ضالین ولا مضلین ولا مفتونین». (بارخدایا! ما را با او حشر بفرما بدون آن که رسوا و پشیمان باشیم، بدون آن که منحرف و عهدشکن و گمراه باشیم، بدون آن که دیگران را گمراه کنیم و یا دستخوش فتنه قرار بگیریم»[۳].

با اینکه امام رضی الله عنه از زمره‌ی ده نفری است که به بهشت مژده داده شده‌اند، اما او به این مژده تکیه نمی‌کند، بلکه همواره از خدا می‌ترسد، از این رو هراسان است که مبادا دچار فتنه گردد و به همین علت در این دعا از خداوند می‌خواهد که او را بر دین ثابت‌قدم و استوار گرداند.

۴- او به یارانش می‌گوید: «فلا تکفوا عن مقاله بحق، أو مشوره بعدل، فإِنی لست فی نفسی بفوق أن أخطئ، ولا آمن ذلک من فعلی، إِلا أن یکفی الله من نفسی ما هو أملک به منی، فإِنما أنا وأنتم عبید مملوکون لرب لا رب غیره، یملک منا ما لا نملک من أنفسنا، وأخرجنا مما کنا فیه إلى ما صلحنا علیه، فأبدلنا بعد الضلاله بالهدى، وأعطانا البصیره بعد العمى».

«از گفتن سخن حق و مشورت عادلانه دریغ نورزید، زیرا ممکن است اشتباه کنم، مگر آن که خدا مرا از آن نگه دارد، چون من و شما بندگانی هستیم که در اختیار پروردگاریم و خداوند چنان بر ما تسلّط دارد که ما خودمان بر خود چنین تسلطی نداریم. خداوند ما را از وضعیت و حالتی که در آن قرار داشتیم، بیرون آورد و به آنچه که موجب صلاح بود راهنمایی کرد، و بعد از گمراهی، به ما هدایت بخشید، و بعد از آن که از دیدن حقیقت ناتوان بودیم، به ما بصیرت و بینایی عطاء کرد»[۴].

الف – امام از یارانش می‌خواهد که نسبت به او خیرخواهی نموده و او را نصیحت کنند، و از مشورت و پیشنهاد به او دریغ نورزند، زیرا او یک انسان است: گاهی اشتباه می‌کند و گاهی کارش درست است.

ب- به فرموده‌ی وی بنگرید که می‌فرماید: «ممکن است اشتباه کنم مگر آن که…» آیا چیزی هست که بیشتر از این بر معصوم‌نبودن او دلالت کند. او می‌گوید: «ممکن است اشتباه کنم و امکان اشتباه در مورد من منتفی نیست». همه این گفته‌ها بر این دلالت دارد که ایشان از یک انسان بلندمرتبه‌تر نیست: نه آفرینش طبیعی او فراتر از آفرینش انسان است، و نه عصمت الهی او را از یک انسان فراتر برده داده است.

ج- در این فرموده ایشان تأمل کنید که می‌فرماید: «و بعد از گمراهی، به ما هدایت بخشید و بعد از آن که از دیدن حقیقت ناتوان بودیم، به ما بصیرت و بینایی عطاء کرد».

۵- و پایان در نامه‌ای که به یکی از یارانش نوشته است، چنین می‌فرماید: «وأنا أسأل الله بسعه رحمته، وعظیم قدرته على إِعطاء کل رغبه، أن یوفقنی وإِیاک لما فیه رضاه، من الإِقامه على العذر الواضح إِلیه وإِلى خلقه، ومن حسن الثناء فی العباد، وجمیل الأثر فی البلاد، وتمام النعمه، وتضعیف الکرامه، وأن یختم لی ولک بالسعاده والشهاده، إِنا إِلى الله راغبون، والسلام على رسول الله -صلى الله علیه وآله وسلم- الطیبین الطاهرین».

«و از رحمت بیکران و قدرت بی‌پایان خدا که قادر به اعطای هر خواسته‌ایست، مسئلت می‌نماییم که به ما توفیق دهد تا در جهت رضایت او گام برداریم، و خدا و مخلوقاتش از ما خرسند باشند. و در میان بندگان و آبادی‌ها نام نیکی از خود به جا بگذاریم. و از خداوند می‌‌خواهم که نعمت خویش را بر ما کامل بگرداند و کرامت و عزت ما را چند برابر نماید. و سرانجام ما را قرین سعادت و شهادت گرداند. ما به سوی خدا روی آورده‌ایم و درود خدا بر پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم و آل پاکش باد»[۵].

خواننده عزیز! در این جملات تأمل کن که می‌فرماید: «و سرانجام ما را …». او با ترس و امید خدا را می‌خواند و دعای او دعای فردی است که هم امیدوار است و هم هراسناک، نه دعای فرد معصومی که اشتباه نمی‌کند. و دعای او با دعای امامی که در بسیاری از کتابهای شیعه توصیف‌ است، همخوانی ندارد.

۶- و در نامه‌ای که به المنذر بن الجارود فرستاده است، می‌گوید: «أما بعد: فإِنَّ صلاح أبیک غرّنی منک، وظننت أنک تتبع هدیه، وتسلک سبیله، فإِذا أنت فیما رقّی إلی عنک لا تدع لهواک انقیادًا… ومن کان بصفتک فلیس بأهل أن یسدّ به ثغر»[۶].

«اما بعد: از آن جا که پدرت فردی صالح و درستکار بود در مورد تو فریب خوردم و گمان بردم که تو از رهنمود او پیروی می‌کنی و راه او را در پیش می‌گیری، اما اطلاعاتی که درباره تو به من رسیده است بیان می‌کند که از هوای نفس خویش پیروی می‌کنی… . و فردی مانند تو صلاحیت ندارد که با او، خلائی پر شود». این نامه نشانگر این است که علی رضی الله عنه در مورد این مرد اشتباه کرده بود، و فریب ظاهر باوقار او را خورده و گمان برده بود که او همانند پدرش می‌باشد و از او پیروی می‌کند. ناآگاهی به واقعیت حال منذر، علی رضی الله عنه را فریب داد و نه الهام و نه وحی، هیچکدام دست او را نگرفتند و او را از ارتکاب چنین اشتباهی مصون نساختند[۷].

و هرگاه گروهی او را مدح و ستایش می‌کردند، می‌فرمود: «اللهم إِنک أعلم بی من نفسی، وأنا أعلم بنفسی منهم، اللهم اجعلنی خیرًا مما یظنون، واغفر لی ما لا یعلمون».

«بار خدایا! تو مرا بهتر می‌شناسی، و من خودم را بهتر از آنها می‌شناسم. بار خدایا! مرا از آنچه گمان می‌برند، بهتر بگردان، و آنچه را که در من هست و آنها نمی‌دانند، بیامرز»[۸].

باید بپرسیم که «بهتر از آنچه آنها گمان می‌برند» یعنی چه؟ و چرا امام از خدا می‌خواهد که او را بیامرزد؟!

و همچنین است دعای بزرگی که امام در آن می‌فرماید: «اللهم إِنی أعوذ بک من أن تحسن فی لامعه العیون علانیتی، وتقبح فیما أبطن لک سریرتی، محافظًا على ریاء الناس من نفسی بجمیع ما أنت مطلع علیه منی، فأبدی للناس حسن ظاهری، وأفضی إِلیک بسوء عملی، تقربًا إِلى عبادک وتباعدًا من مرضاتک».

«بارخدایا! از اینکه ظاهرم در چشم مردم خوب باشد و آنچه در درون دارم، زشت باشد، و فقط ظاهرم را برای مردم حفظ کنم و به مردم ظاهری خوب ارائه دهم، در حالی که کار بد انجام می‌دهم، و از اینکه خودم را به بهای دوری از رضایت تو، به بندگانت نزدیک گردانم، به تو پناه می‌آورم»[۹].

امیدوارم این جملات خواننده را به تأمل وادارد.

و همچنین امام رضی الله عنه می‌فرماید: «ما أهمنی أمر أمهلت بعده، حتى أصلی رکعتین وأسأل الله العافیه».

«هر کار مهمّی که برایم پیش می‌آید، دو رکعت نماز می‌‌خوانم و از خداوند، عافیت و سلامتی را می‌جویم»[۱۰].

خواننده عزیر! امیدوارم در این فرموده امام رضی الله عنه تأمل نمایی، از این سخن برمی‌آید که امام رضی الله عنه انسانی‌ همانند سایر انسانهاست: ناراحت و غمگین می‌شود، اتفاقات پیرامونش بر او پوشیده می‌ماند، زیرا او غیب نمی‌داند، ناگواری‌ها او را سرگردان می‌نمایند؛ چون که او معصوم نیست، و به یارانش می‌گوید: «وأما حقی علیکم فالوفاء بالبیعه، والنصیحه فی المشهد والمغیب..».

«حق من بر شما این است که به بیعتی که با من نموده‌اید، وفادار باشید، و هم در حضور و هم در نبود من، خیرخواهم باشید…»[۱۱].

برای اثبات عدم عصمت این صحابی بزرگوار -رضی الله عنه-، دلایل روشن‌تری هم لازم است؟!

آری مطلبی مستدل‌تر، که بیش از این کلمات بر معصوم‌نبودن آن بزرگوار رضی الله عنه دلالت می‌کند، وجود دارد که اندکی بعد به آن خواهیم پرداخت.