عذر داشتن به خاطر جهل

خداوند متعال می­فرماید: ﴿وَجَٰوَزۡنَا بِبَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ ٱلۡبَحۡرَ فَأَتَوۡاْ عَلَىٰ قَوۡمٖ یَعۡکُفُونَ عَلَىٰٓ أَصۡنَامٖ لَّهُمۡۚ قَالُواْ یَٰمُوسَى ٱجۡعَل لَّنَآ إِلَٰهٗا کَمَا لَهُمۡ ءَالِهَهٞۚ قَالَ إِنَّکُمۡ قَوۡمٞ تَجۡهَلُونَ١٣٨﴾ [الأعراف: ۱۳۸] «بنی اسرائیل را از دریا عبور دادیم به قومی رسیدند که در اطراف بتی که داشتند، نشسته بودند. گفتند: ای موسی برای ما معبودی قرار بده همان­گونه که آن­ها دارند، جواب داد: شما به درستی که قومی جاهل و نادانید».

1. بغوی رحمه الله می­گوید: این کار دلیل بر شک بنی اسرائیل در مورد وحدانیت پروردگار متعال نبود بلکه تنها معنی آن این است که چیزی را برای­مان قرار بده تا او را تعظیم کنیم و به وسیله­ی تعظیم آن، به خداوند نزدیک شویم و گمان می­کردند این کار به دین‌داریشان آسیب نمی­رساند و این نشانه­ی نهایت جهل­شان می‌باشد.
2. طبری در این مورد سخنی می­گوید: که خلاصه­ی آن چنین است: بعد از آن نشانه­ها و معجزات، بنی اسرائیل را از دریا گذراندیم ولی آن همه وسایل عبرت انگیز و نشانه­ها، آ­ن­ها را منع نکرد؛ از کنار قومی گذشتند بتی را که به صورت یک گاو بود می­پرستیدند و زمانی که گوساله­ی سامری را بر آن صورت دیدند امر بر آن­ها مشتبه گشت و گمان کردند همان گاو است. گفتند: ای موسی بتی را برای­مان قرار بده که برای او عبادت کنیم همان­گونه که این قوم چنین کاری را می­کنند. موسی به آن­ها گفت: ای قوم شما نسبت به درک عظمت پروردگار جاهلید در حالی که رعایت حق پروردگار بر شما لازم است و شما نمی­دانید عبادت هیچ چیزی جز الله تعالی جایز نیست.
3. ابن تیمیه می­گوید: به خاطر غالب شدن جهل و کمی علم و جهل به آثار رسالت در بیشتر متأخرین تکفیر کردن­شان به خاطر طلب و درخواست از مردگان جایز نیست تا این­که آن چیزی را که رسول الله صلی الله علیه و سلم آورده با آنچه مخالف آن است، برای­شان معلوم شود.^[۱]

[۱]– الرد علی البکری