عثمان رضی الله عنه (۱)

«قال النبی  صلی الله علیه و سلم: «مَنْ یَحْفِرْ بِئْرَ رُومَهَ فَلَهُ الْجَنَّهُ». فَحَفَرَهَا عُثْمَانُ. وَقَالَ: «مَنْ جَهَّزَ جَیْشَ الْعُسْرَهِ فَلَهُ الْجَنَّهُ». فَجَهَّزَهُ عُثْمَانُ». [صحیح البخاری لأبی عبد الله محمد بن إسماعیل البخاری، کتاب الـمناقب، باب مناقب عثمان بن عفان، أبی عمرو، القرشی رضی الله عنه].

«نبی  صلی الله علیه و سلم فرمودند: هرکس چاه رومه را حفر کند (بخرد) مستحق جنت است. پس عثمان آن را حفر کرد (خریداری کرده و وقف مسلمین نمود). و همچنین فرمودند: هرکس سپاه عسره (برای جنگ تبوک) را تجهیز کند جنت برای او است. پس عثمان آن لشکر را تجهیز کرد».

«حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمِ بْنِ بَزِیغٍ حَدَّثَنَا شَاذَانُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ أَبِى سَلَمَهَ الْمَاجِشُونُ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: کُنَّا فِى زَمَنِ النَّبِىِّ  صلی الله علیه و سلم لاَ نَعْدِلُ بِأَبِى بَکْرٍ أَحَدًا ثُمَّ عُمَرَ ثُمَّ عُثْمَانَ، ثُمَّ نَتْرُکُ أَصْحَابَ النَّبِىِّ صلی الله علیه و سلم لاَ نُفَاضِلُ بَیْنَهُمْ». [صحیح البخاری لأبی عبد الله محمد بن إسماعیل البخاری، کتاب الـمناقب، باب مناقب عثمان بن عفان، أبی عمرو، القرشی رضی الله عنه].

«از ابن عمر رضی الله عنهما روایت شده که گفت: ما کسی را (از اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم) با ابوبکر مساوی قرار نمی‌دادیم و بعد از او عمر و بعد از او عثمان را (درباره آن‌ها نیز کسی را مساویشان قرار نمی‌دادیم). سپس از اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم کسی را بر دیگری فضل و برتری نمی‌دادیم».

«حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِیلَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَهَ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ – هُوَ ابْنُ مَوْهَبٍ – قَالَ جَاءَ رَجُلٌ مَنْ أَهْلِ مِصْرَ حَجَّ الْبَیْتَ فَرَأَى قَوْمًا جُلُوسًا، فَقَالَ مَنْ هَؤُلاَءِ الْقَوْمُ قَالَ هَؤُلاَءِ قُرَیْشٌ. قَالَ فَمَنِ الشَّیْخُ فِیهِمْ قَالُوا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ. قَالَ یَا ابْنَ عُمَرَ إِنِّى سَائِلُکَ عَنْ شَىْءٍ فَحَدِّثْنِى هَلْ تَعْلَمُ أَنَّ عُثْمَانَ فَرَّ یَوْمَ أُحُدٍ قَالَ نَعَمْ. قَالَ تَعْلَمُ أَنَّهُ تَغَیَّبَ عَنْ بَدْرٍ وَلَمْ یَشْهَدْ قَالَ نَعَمْ. قَالَ تَعْلَمُ أَنَّهُ تَغَیَّبَ عَنْ بَیْعَهِ الرُّضْوَانِ فَلَمْ یَشْهَدْهَا قَالَ نَعَمْ. قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ. قَالَ ابْنُ عُمَرَ تَعَالَ أُبَیِّنْ لَکَ أَمَّا فِرَارُهُ یَوْمَ أُحُدٍ فَأَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ عَفَا عَنْهُ وَغَفَرَ لَهُ، وَأَمَّا تَغَیُّبُهُ عَنْ بَدْرٍ، فَإِنَّهُ کَانَتْ تَحْتَهُ بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم وَکَانَتْ مَرِیضَهً، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم: «إِنَّ لَکَ أَجْرَ رَجُلٍ مِمَّنْ شَهِدَ بَدْرًا وَسَهْمَهُ». وَأَمَّا تَغَیُّبُهُ عَنْ بَیْعَهِ الرُّضْوَانِ فَلَوْ کَانَ أَحَدٌ أَعَزَّ بِبَطْنِ مَکَّهَ مِنْ عُثْمَانَ لَبَعَثَهُ مَکَانَهُ فَبَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم عُثْمَانَ وَکَانَتْ بَیْعَهُ الرُّضْوَانِ بَعْدَ مَا ذَهَبَ عُثْمَانُ إِلَى مَکَّهَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم بِیَدِهِ الْیُمْنَى: «هَذِهِ یَدُ عُثْمَانَ». فَضَرَبَ بِهَا عَلَى یَدِهِ، فَقَالَ: «هَذِهِ لِعُثْمَانَ». فَقَالَ لَهُ ابْنُ عُمَرَ اذْهَبْ بِهَا الآنَ مَعَکَ». [صحیح البخاری لأبی عبد الله محمد بن إسماعیل البخاری، کتاب الـمناقب، باب مناقب عثمان بن عفان، أبی عمرو، القرشی رضی الله عنه].

«از عثمان بن موهب روایت شده که گفت: مردی از اهل مصر (یزید بن بشر السکسکی یا العلاء بن عرار) برای حج آمده بود که دید عده‌ای (در جایی) نشسته‌اند. گفت: این‌ها چه کسانی هستند؟ گفتند: آن‌ها از قریش هستند. او گفت: بزرگ و شیخ آن‌ها کیست؟ گفتند: عبدالله بن عمر. او گفت: یا ابن عمر! من درباره امری از تو سؤال می‌کنم پس پاسخم گو. آیا می‌دانی که عثمان در روز احد فرار کرد؟ ابن عمر گفت: بله. او گفت: آیا می‌دانی او در جنگ بدر غایب بود؟ ابن عمر گفت: بله. او گفت: آیا می‌دانی در بیعت رضوان نیز غایب بود و در آن حضور نداشت؟ ابن عمر گفت: بله. او گفت: الله اکبر. ابن عمر گفت: پیش بیا تا برایت مشخص سازم (علت این وقایع را). درباره فرار او از احد پس من شهادت می‌دهم که الله او را بخشید و مغفرت کرد (طبق آیه: ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ تَوَلَّوۡاْ مِنکُمۡ یَوۡمَ ٱلۡتَقَى ٱلۡجَمۡعَانِ إِنَّمَا ٱسۡتَزَلَّهُمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ بِبَعۡضِ مَا کَسَبُواْۖ وَلَقَدۡ عَفَا ٱللَّهُ عَنۡهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ حَلِیمٞ ١۵۵﴾ [آل‌عمران: ۱۵۵]^[۱]. اما غیبت عثمان از جنگ بدر به این دلیل بود که دختر رسول الله صلی الله علیه و سلم که همسر او بود (در آن زمان) مریض بود پس رسول الله صلی الله علیه و سلم به عثمان گفتند: برای تو پاداش و اجر و سهم کسی است که در جنگ بدر شرکت کرده باشد. اما درباره غیبت او از بیعت رضوان: اگر کسی با عزت تر از عثمان در مکه وجود می‌داشت رسول الله صلی الله علیه و سلم آن شخص را برای فرستادن او به مکه انتخاب می‌کردند ولی ایشان عثمان را فرستادند و بیعت رضوان بعد از رفتن عثمان به مکه واقع شد. پس رسول الله صلی الله علیه و سلم با اشاره به دست راست خودشان گفتند: این دست عثمان است و با دست چپ خود به دست راستشان زدند و گفتند: این بیعت برای عثمان است. پس ابن عمر به آن مرد مصری گفت: الآن برو با آنچه نزد توست. (از این معلومات)».

[۱]– ترجمه: «کسانى از شما در روزى که دو گروه به هم رسیدند، روى گرداندند، جز این نیست که شیطان [به کیفر] بخشى از دستاوردشان، آنان را [از جاى‏] لغزاند. و به راستى خداوند آنان را بخشید. بى گمان خداوند آمرزنده بردبار است».