شعری در تقلید

یا سائلی عن موضع التقلید خذ	عنـی الجـواب بفهم لب حاضر
واصخ الـی قولی ودِن بنصیحتی	واحفظ علی بوادری ونوادری
لا فــرق بیــن مقلـد وبهیمـه	تنقـاد بیـن جنـادل ودعاثـر
تبا لـقاض او لمفـت لا یــری	عدلا ومعنی للمقال السائر
فاذا اقتدیتفبالکتاب وسنه الـ	ـمبعوث بالدین الحنیف الطاهر
واذ الخلاف اتی فدونک فاجتهد	ومـع الدلیل فمل بفهـم وافـر
وعلی الاصول فقِس فروعک لا تَقس	فرعا بفرع کالمجهـول الحائــر

«ای کسی که در مورد تقلید سوال می کنی، با دقت به پاسخ آن گوش ده. به سخن من گوش ده و نصیحتم را فرا گیر و سخنانم را به خاطر بسپار. تفاوتی میان مقلد و چهارپا نیست. نابود شود قاضی یا مفتی که بر مبنای عدالت سخن نمی گوید و بر اساس اقوال دیگران قضاوت می کند و فتوا می دهد. چون اقتدا نمودی به کتاب و سنتِ کسی اقتدا کن که با دین حنیف و پاک مبعوث شد. و چون اختلاف بوجود آمد اجتهاد کن و با دلیل همراه شو. مسائل اجتهادی را بر اصول قیاس کن و از این پرهیز کن که همچون افراد جاهل و سرگردان امور فرعی را بر یکدیگر قیاس کنی».

و از این قبیل است ابیاتی که یکی از علما، منذر بن سعید بلوطی خطیب خلیفه عبدالرحمن الناصر سروده است که در آنها از قید و بندهای تعصب مذهبیِ مردود شکایت می کند و حالِ مذهبی های مقلد و دیدگاه و موضع آنان در برابر دعوتگران به کتاب و سنت را بیان نموده و می گوید:

عـذیری من قوم یقولون کلما	طلبت دلیلا هکذا قال مالک
فان عدت قالوا: هکذا قال اشهب	وقد کان لا تخفی علی المسالک
فان زدت قالوا: سُحنُن مثله	ومن لم یقل ما قاله فهو آفک
فان قلت: قال الله ضجوا واکثروا	وقالوا جمیعا: انت قرن مماحک
وان قلت: قد قال الرسول، فقولهم	اتت مالکا فی ترک ذاک المسالک

«از قومی که هرگاه از آنها دلیل می خواهم، می گویند: مالک چنین گفته است، پوزش می خواهم.

پس اگر دوباره از آنها دلیل بخواهم می گویند: اشهب چنین گفته است. و مسائل مختلف از وی پوشیده نیست.

پس اگر بیش از این برای ذکر دلیل اصرار کنم، می گویند: سُحنُن مانند آن را نیز گفته است. و هرکس مطابق با دیدگاه او سخن نگوید، افترا زننده است.

پس اگر بگویم: خداوند فرموده است؛ فریاد می زنند و غوغا به پا کرده و همگی می گویند: تو لجبازی می کنی.

و اگر بگویم: رسول خدا فرموده است، می گویند: مالک در ترک آن موارد زیادی را ذکر کرده است».