شصت و هفتمین پایه از پایه‌های ایمان: گرامی‌داشتن همسایه و رعایت حقوق آن

زیرا الله تعالی می­فرماید: ﴿…وَبِٱلۡوَٰلِدَیۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِی ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡیَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰکِینِ وَٱلۡجَارِ ذِی ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ…﴾ [النساء: ۳۶]. «… و به پدر و مادر نیکی کنید، و (نیز) به خویشاوندان و یتیمان و بی‌نوا یان و همسایه خویشاوند و همسایه بی‌گانه…». در تفسیر ﴿وَٱلۡجَارِ ذِی ٱلۡقُرۡبَىٰ﴾ «الجار ذی القربى» همسایۀ مجاور و خویشاوند و ﴿ٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ﴾ دور و دیوار به دیوار نبودن و ﴿ٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ﴾ همراه در سفر، از ابن عباس و مجاهد و قتادۀ و الکلبی و مقاتل بن حیان و مقاتل بن سلیمان: ﴿ٱلۡجَارِ ذِی ٱلۡقُرۡبَىٰ﴾ کسی است که بین تو و او خوشاوندی وجود دارد و ﴿ٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ﴾ بی‌گانه از تو و ﴿ٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ﴾ همراه در سفر و مقاتل بن سلیمان اضافه از آن گفته است: ﴿ٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ﴾ او همراه در سفر و حضر می­باشد و از علی و عبد الله بن مسعود و ابراهیم و غیرهش ﴿ٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ﴾ همانا آن زن است و از سعید بن جبیر در روایتی همان‌گونه آمده است و در روایتی به معنی رفیق صالح آمده است. پیامبر  صلی الله علیه وسلم فرموده است: «مَا زَالَ یُوصِینِی جِبْرِیلُ بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُ»[۱]. «جبرئیل آنقدر به [حقوق] همسایه توصیه نمود که فکر کردم او ارث می­برد». همچنین به پیامبر  صلی الله علیه وسلم گفتند: زنی است که روزها روزه می­گیرد و شب‌ها نماز شب می‌خواند ولی همسایه­های خود را آزار می­دهد حال او چگونه است؟ پیامبر  صلی الله علیه وسلم فرمود: «لَا خَیرَ فِیهَا هِیَ مِن أَهلِ النَّارِ»[۲]. «خیری در او نیست و از اهل جهنم می­باشد». و همچنین  صلی الله علیه وسلم فرموده است: «وَاللَّهِ لَا یُؤْمِنُ وَاللَّهِ لَا یُؤْمِنُ وَاللَّهِ لَا یُؤْمِنُ قِیلَ وَمَنْ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِی لَا یَأْمَنُ جَارُهُ بَوَایِقَهُ»[۳]. «قسم به خدا مؤمن نیست، قسم به خدا مؤمن نیست، قسم به خدا مؤمن نیست، گفته شد یا رسول الله چه کسی؟ فرمود: کسی‌که همسایه­اش از شر او در امان نباشد».

امام بیهقی رحمه الله  با اسنادش آورده است: عبد الله بن عباس  رضی الله عنهما گفته است:پیامبر  صلی الله علیه وسلم فرمود: «سه دسته هستند که کسی جز پروردگار جهانیان به خاطر من به آنها پاداش نمی‌دهد: مردی که مجلس خود را برای من باز می­کند و مردی که از مردم و محل نشستن آنها پیشی می­گیرد تا بسوی من بیاید و مردی که حاجتش را در شب یاد کرده و مرا ببیند که از اهل آن می‌باشم، پاداش نمی­دهد به خاطر من بجز پروردگار جهانیان»[۴].

 

 

 

[۱]– صحیح بخاری: ۶۰۱۴- ۶۰۱۵؛ صحیح مسلم: ۶۸۵۴؛ سنن ابوداود: ۵۱۵۲؛ سنن ترمذی: ۱۹۴۲- ۱۹۴۳؛ سنن ابن ماجه: ۳۶۷۳- ۳۶۷۴؛ صححه آلبانی.

[۲]– الاحادیث الصحیحه آلبانی: ۱۹۰؛ الادب المفرد بخاری: ۱۱۹؛ و رواه ابن حبان و حاکم.(ای حدیث توسط مترجم اضافه شده است)

[۳]– صحیح بخاری: ۶۰۱۶؛ و به روایت مسلم: «کسی‌که همسایه­اش از شر او ایمن نباشد، وارد بهشت نمی­شود» (صحیح مسلم: ۴۶) .(ای حدیث توسط مترجم اضافه شده است)

[۴]– شعب الإیمان: ۹۵۷۰٫