اخلاص و حسن نیت داشتن در انجام اعمال به تنهایی شرط قبول عمل در درگاه خداوند نیست، پس انسان باید مواظب باشد تا اعمالش تباه و باطل نگردد و سعی و تلاشش بر این باشد تا اعمال را به شیوهی صحیح انجام دهد. زیرا خداوند جل جلاله میفرماید:
«ای پیامبر بگو: آیا شما را از زیانکارترین مردم آگاه میسازم؟ کسانیکه تلاش و تکاپویشان در زندگی دنیا هدر میرود و خود گمان میبرند که به بهترین وجه کار نیک میکنند و طاعت و عبادت شرک آلودشان موجب رستگاریشان میشود».
طبری در تفسیر این آیه میگوید: یعنی، کسانیکه در انجام کاری به امید سود و منفعت خودشان را خسته و کوفته میکنند، ولی سرانجام دچار زیان و نابودی میشوند و به آرزوهایشان نمیرسند، مثلشان، مثل مشتری کالایی است که به امید سود و منفعت آن را میخرد، ولی بعداً امیدش از بین میرود و دچار ضرر و زیان در معامله میشود و به ناچار قیمت کالایی را که امید سود در آن داشت، پایین میآورد و آن را به ضرر میفروشد.[۱]
در سندی از علی بن ابی طالب رضی الله عنه و سعد بن ابی وقاص روایت شده است، که آنها فرمودهاند: منظور این علمای مسیحی و روندگان به کلیساها و صومعهها و کسانی مثل آنانند.[۲] یا از علی بن ابی طالب رضی الله عنه روایت میکنند که گفته: عبدالله بن کوا در مورد این آیه از او سؤال کرد و در جواب عبدالله گفت: یا شما هستید یا اهل حرورا.[۳]
«آیا خبر حادثه ی فراگیر روز قیامت که رمدمان بی دین و گناهکار را در بر میگیرد به تو رسیده است صورتهایی، در آن روز خوار و زبون خواهند بود. دائما خواهند کوشید و رنج خواهند کشید. به آتش بس سوزان و گدازان دوزخ در خواهند آمد و خواهند سوخت. از چشمهی بسیار داغ و گرمی نوشانده خواهند شد.»
ابن کثیر در مورد تفسیر این آیه میگوید: صورتهایی مردمانی هستند که اعمال زیادی را انجام دادهاند، و از آنها نتیجهای حاصل نکردهاند و دچار ضرر و زیان شدهاند، و در روز قیامت به داخل آتش سوزاننده رانده میشوند.[۴]
[۲]– بخاری، (۸/۴۲۵)، سعد بن ابی وقاص گفته آنها یهودیان ومسیحیان هستند.
[۳]– بخاری، (۱۶/۲۷-۲۸)، و سندش صحیح است. حروراء سرزمینی است که اولین حرکتهای خروج، خوارج بر خلیفه رسول خدا صلی الله علیه وسلم علی بن ابی طالبس از آنجا آغاز شد. اهل حرورا کسانی هستند که بر علیه ایشان خروج کردند و با او جنگیدند.