شرح هفتاد و سه فرقه (۵)

امام ابن تیمیه رحمه الله

قدریه محض به درجات بسیار از اینها بهترند و به کتاب و سنت نزدیکتر می باشند ولی معتزله و دیگر شاخه های قدریه که جهمیه نیز جزو اینها می باشند گاهاً مخالفان خویش را تکفیر و خون مسلمانان را مباح می دانند. مرجئه از جمله این گروههای بدعی مغلظه نمی باشد بلکه بعضی از گروههای اهل فقه و عبادت نیز اعتقادات آنها را دارند آنها از اهل سنت محسوب می شوند مگر کسانی از آنها که بسیار در این عقاید غلیظ فرو رفته باشند. و به خاطر اینکه جماعتی از افراد مشهور پیروی شده به ارجاء و تفضیل نسبت داده شده اند امامان مشهور اهل سنت چون سفیان ثوری در نکوهش مرجئه مفضله و تنفر از مقالاتشان سخن رانده اند چنانکه گفته است: هرکس علی را بر شیخین- ابوبکر و عمر- ترجیح دهد از شأن و منزلت مهاجرین و انصار کاسته است و فکر نمی کنم چنین فردی عملی از او به سوی خدا صعود نماید. و این را زمانی گفت که به او گفتند: بعضی از ائمه کوفه علی را مقدم می دارند و همینطور سخن ایوب سختیانی که گفت: هرکس علی را بر عثمان ترجیح دهد از شأن و منزلت مهاجرین و انصار کاسته است. و این را زمانی گفت که مقالاتی از بعضی ائمه کوفه به او رسید. هر چند روایت است که ایشان از این سخن برگشت. و همینطور ثوری، مالک، شافعی و دیگران نیز در نکوهش مرجئه سخن رانده اند آنگاه که بعضی از مشهورین به ارجاء نسبت داده شدند.
کلام امام احمد در این باب در همان مسیری جاری است که امامان هدایت یافته قبل از او بر آن بودند؛ ایشان سخن جدیدی از خود نیاورده است بلکه سنت را آشکار و بیان نمود و حال مخالفان را توضیح داد و در آن به تلاش و مجاهدت وسیعی دست زد و بر مصائب و گرفتاریهای مسیر که از طرف اهل بدع و اهوا دچار شد صبر پیشه کرد همانگونه که خداوند می فرماید:{وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا}[۲۰] «از آنها پیشوایانی قرار دادیم تا به فرمان ما راهنمایی کنند آنگاه که صبر پیشه کردند.» صبر و یقین دو وسیله امامت در دین هستند هرگاه کسی به آن قیام کرد به امامت در سنت نزدیک می شود و همان سبب شهرت و پیروی از او برای دیگران خواهد شد چنانچه او نیز پیرو هدایت یافتگان قبل از خود بود.
سنت آن چیزی است که اصحاب از رسول الله- صلی الله علیه و سلم- و تابعان نیز آن را از اصحاب گرفتند پس تابع تابعان از تابعین دریافت نمودند و این امر تا روز قیامت بر این منوال ادامه دارد. و اگر چه بعضی از ائمه به آن عالمتر و بر آن صابرترند. والله سبحانه وتعالی أعلم وأحکم، والله أعلم‏.
و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله و صحبه وسلم