وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
درخت زیتون به عنوان شجره مبارکه در قران کریم هفت بار ذکر شده است, ونبی پاک صلی الله عله وسلم در باره زیتون فرمودند:” روغن زیتون را بخورید و بدن را با آن چرب کنید .” و این بحث را با آیات مبارکه و احادیثی از پیامبراکرم صلی الله عله وسلم , مزین می کنیم., ودر اخیر اقوال دانشمندان را ذکر کرده از پیشرفت دانش معلومات زیادی برایتان بیان خواهیم کرد.واین درخت مصدر طرقی اقتصاد بسیار از کشورها شده است .
اولا : زیتون در قرآن کریم: خداى متعال مى فرماید: (وَهُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ کُلِّ شَیْءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا نُّخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُّتَرَاکِبًا وَمِنَ النَّخْلِ مِن طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِیَهٌ وَجَنَّاتٍ مِّنْ أَعْنَابٍ وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ انظُرُواْ إِلِى ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَیَنْعِهِ إِنَّ فِی ذَلِکُمْ)[۱]. واو کسی است که آسمان آب فرو میفرستد, وما به وسیلۀ آن آب, همۀ رستنیها را میرویانیم واز رستنیها سبزینه بیرون میآوریم, واز آن سبزینه, دانه های تنگاتنگ یکدیگر, واز شگوفه های درخت خرما خوشه های آویزان نزدیک بهم ودر دسترس, باغهای انگور وزیتون وانار پدید میسازیم که همگون ویا غیر همگونند. بنگرید به میوۀ نارس ورسیدۀ یکایک آنها, آنگاه که میوه دادند. بیگمان در این نشانه ها ودلایل است برای کسانی که ایمان میآورند.” ( سوره انعام آیه ۹۹)
خداى متعال مى فرماید : (وَهُوَ الَّذِی أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَیْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُکُلُهُ وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ کُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُواْ حَقَّهُ یَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِین)[۲].او کسیاست که باغهاى معروش ( باغهایى که درختانش روى داربستها قرار دارد)، و باغهاى غیرمعروش ( باغهایى که نیاز به داربست ندارد) را آفرید; همچنین نخل و انواع زراعت را، که از نظر میوه و طعم با هم متفاوتند; و (نیز) درخت زیتون و انار را، که از جهتى با هم شبیه، و از جهتى تفاوت دارند; (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است، در حالى که طعم میوه آنها متفاوت مىباشد.) از میوه آن، به هنگامى که به ثمر مىنشیند، بخورید! و حق آن را به هنگام درو، بپردازید! و اسراف نکنید، که خداونداسراف کننده گان را دوست نمی دارد! (سوره انعام أیه ۱۴۱ ) خداوند می فرماید : (اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَهٍ مُّبَارَکَهٍ زَیْتُونِهٍ لَّا شَرْقِیَّهٍ وَلَا غَرْبِیَّهٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاء وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ)[۳] خدا روشنگر آسمانها وزمین است نور خدا, به چاچراغی میماند که در آن چراغی باشد وآن چراغ در حبابی قرار گیرد, حباب در خشانی که انگار ستارۀ فروزان است, واین چراغ افروخته شود از درخت پر برکت زیتونی که نه شرقی ونه غربی است انگار روغن آن بدونتماس با آتش دارد شعله ور میشود, نوری است بر فراز نوری! خدا هر که را بخواهد به نور خود رهنمود میکند . خداوند برای مردمان مثلها میزند, وخداوند آگاه از هر چیزی است. (سوره نور آیه ۳۵)
شرح کلمات:
ینعه : رسیده
کمشکاه : چراغ دان, قندیل, چلچراغ.
کوکب دری: فروزان چون درٌ.
لا شرقیه ولا غربیه : این درخت نه در قسمت شرقی باغ است که خورشید بروی او افتد ونه در قسمت غربی.در سلول گیاهی کیسه های غشائی هست که در آن موادی درست می شود که کلروفـیل نامـیـده می شود. کلروفـیل به معنی «ماده سبز گیاهی و سبزینه» است که معادل آن در عربی «خـَضِـر» است (یعنی همان چیزیکه در آیه مطرح شده است). این ماده سبز (خضر) انرژی نوری خورشید را جذب می کند ( Long day plnts)و به انرژی شیمائی تـبـدیـل می کند. ریشه های گیاه آب و مواد معدنی را از خـاک می مکـنـد کـه بـطـرف بـرگـها رسـانـده می شـوند و بـرگـهـا نیز از هوا دی اکسید می گیرند، بعد خَـضِر (یعـنی کـلـروفـیلها)، مواد غـذائی مورد نیاز درخت را تولید می کنند که به سراسر آن صادر می شـود و بدنه درخت و مــیــوه و ثــمــر آن را درست می کـند.درخت زیتون تک درختی است در سرزمین باز وبلندی که از هر سو آفتاب بدان میتابد. خداوند پاک می فرماید: (وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ {۱} وَطُورِ سِینِینَ {۲} وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ)[۴]. قسم به تین و زیتون.و سوگند به طورسینین. و سوگند به این شهر امن و امان. مراد به تین وزیتون اصلی نبات مقصود نمی باشد , بلکه منبت آنها مقصود است .ونیز خداوند پاک می فرماید: (یُنبِتُ لَکُم بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّیْتُونَ وَالنَّخِیلَ وَالأَعْنَابَ وَمِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَهً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون)[۵].خداوند بوسیله آن زراعت وزیتون وخرما وانگور وهمه میوه ها را برای شما میرویاند, بیگمان در این نشانه روشنی استبرای کسانی که بیندیشند. ونیز خدای متعال می فرماید: (ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا {۲۶} فَأَنبَتْنَا فِیهَا حَبًّا {۲۷} وَعِنَبًا وَقَضْبًا {۲۸} وَزَیْتُونًا وَنَخْلًا {۲۹} وَحَدَائِقَ غُلْبًا {۳۰} وَفَاکِهَهً وَأَبًّا {۳۱} مَّتَاعًا لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ)[۶] سپس زمین را می شگافیم واز هم باز میکنیم, در آن دانه ها را می رویانیم ورَز ها وگیاهان خوردنی را, ودرختان زیتون وخرما را , وباغهای پر درخت وانبوه را, ومیوه وچراگاه را برای استفاده وبهره مندی شما وچهارپایان شما. (سوره عبس آیه ۲۶ – ۳۲)
خداوند پاک می فرماید :(وشجره تخرج من طور سیناء..): و درختی که از طور سینا می روید و از آن روغن و غذایی برای خورندگان فراهم می گردد. ( سوره مومنون آیه ۲۰)
شرح الکلمات:
شجره : درخت زیتون
تنبت بالدهن: تولید روغنی ونان خورشی میکند
صبغ للآکلین:نان خورشی
مراد همان روغن است .
معنای علمی:
بعد از این که تمام آیه های قران کریم را ذکر نمودیم , می به سراغ بحث علمی بیبینم که دانشمندان در ای باره چه می گویند. ااکثری دانشمندان می گویند که روغن زیتون سرشار از انواع ویتامین ها است و دارای فسفر و گوگرد و کلسیم و آهن و پتاسیم و منگنز است داروهایی که از روغن زیتون و سیر تهیه می شوند برای انواع دردهای رماتیسمی مفید است. سنگهای کیسه صفرا به وسیله خوردن روغن زیتون از بین می روند. همه گیاهان ماده سبز درست می کنند که آن بنوبه خود دانه و ثمر درست می کـند: نخل، انگور، زیتون و انار ترکیبات مشترک زیادی دارند ولی همانند نمائی نمی کنند: ثمر نخل و انگور و انار و زیتون ضمن اینکه هـمانـنـد نـمـائی نمی کـنـنـد تـرکـیـبـات مـشـتـرک زیادی دارند. از جـمـلـه: هـمـه آنها روغن، آب، پروتئین، مـواد معدنی و مواد قـندی دارند
ـ درخت زیتون:شجره مبارکه است .
ـ درخت زیتون:تولید روغنی ونان خورشی میکند.
ثانْا: زیتون در سنت نبوی صلی الله علیه وسلم :
در حدیثی ازابی اسید می خوانیم:” روغن زیتون را بخورید و بدن را با آن چرب کنید که از درخت مبارکی است.”ااین حدیث را ترمذی واحمد وامام حاکم روایت کرده است) زیتون در این حدیث مراد از روغن آن است ,شجره مبارکه ‘درخت زیتون را می گویند. حضرت عایشه می گوید نبی صلی الله علیه وسلم وقتی که میخواست احرام برای حج بیپوشد, غسل میکرد , وسر مبارک را بخطمی وصابونک غسل می داد, وسرش را چرب می کرد”.
ابن عباس رضی الله عنه می فرماید: روغن زیتون مانند کره و روغن ذرت یک چربی است.این روغن یکی از دو روغنی است که از میوه استخراج می‌‌گردد و بدون عملیات اضاٿی قابل مصرٿ می باشد وروغن زیتون را در چرب کردن ودباغت دادن وهم چون مواد سوخت نیز استفاده می شود , وهیچ چیز در آن بی فاید نمی باشد.
ابن سینا می گوید: زیتون درخت بزرگ می باشد, که در بعضی کشورهای حوض متوسط می روید واز آن روغن استخراج می کنند… داکتر صبری در کتاب خویش( غذا ودواء) می گوید: زیتون در سابق کشت می شد ومردمان قدیم از زیتون استفادۀ زیادی می کردند. داکتر حسان شمسی باشا از الدوس هکسلی نقل می کند ومی گوید اگر نقاش می بودم چند سال را در نقاشی درخت زیتون سپری می نمودم.
زیتون وعلوم جدید: درخت زیتون ( Olea Tree) از مجموعه ای درختان کهن واز خانواده (Family :Oleaceae) بوده و در جهان کهنتابع (Order:Cantortae) واز رتبه گیاهان دانه داردر مملکت گیاهان می باشد.
شکل ظاهری زیتون:
درخت زیتون از راههای مختلفی تکثیر میشود اما معمولاً روش قلمه زدن یا خوابانیدن شاخه ارجح می‌‌باشند ؛ این درخت در خاکهای مساعد به آسانی درخت بید ریشه میکند و زمانیکه قطع می‌‌شوند مکنده‌ها رااز ریشه جدا میکند.شاخه‌های مختلف این درخت را به اندازه‌های چند اینچی برش می‌‌دهند و بصورت نسبتاً عمیقی در زمینهای کود داده شده که می‌‌کارند ؛ قطعات کوچک‌تررا گاهی اوقات بطور افقی داخل شیارهای کم عمقی قرار می‌‌دهند که اگر با چند اینچ خاک پوشیده شوند به سرعت جوامهایی شبسه مکنده روی آنها ظاهر میشود. وارتفاع آن بیش از ۱۵ متر می‌‌رسد. درختان زیتون حتی زمانیکه بدون هرس رشد آزادانه دارند دارای رشد بسیار آهسته‌ای هستند اما هنگامیکه امکان رشد طبیعی را در طول چند سال پیدا می‌کنند گاهی اوقات قطر تنه آنها به میزان چشمگیری افزایش می‌‌یابد.
ارزش غذایی و درمانی روغنزیتون:
روغن زیتون دارای رشته خواصی است که ضد اکسیدان بودن از آنجمله است ولی این که بگوییم روغن زیتون اثر دارویی دارد, وروغن آن متکون از( Fatty Acids) والجلیسرول ( Glycerol).می باشد.
وجدول پاین را نظر کنید:
لکل ۱۰۰جرام از زیتون:
۱٫ بروتینات ۱٫۵گرام
۲ روغن ۱۳٫۵گرام
۳ مواد شیْرنی دار ۴گرام
۴٫ بوتاسیوم ۹۱ ملی گرام
۵٫ کالسیوم ۶۱ملی گرام
۶٫ مگنسیوم ۲۲ملی گرام
۷٫ فوسفور ۱۷ملی گرام
۸٫ آهن ۱ملی گرام
۹٫ مس۲۲ملی گرام
۱۰٫ ألیاف ۴٫۴ گرام
۱۱٫ کاروتین ۱۸۰ میکروگرام
۱۲٫ ویتامین أ۳۰۰واحد
روغن زیتون بعد از تحلیل:
۱٫ اسید أولییک Oleic Acid
۲٫ اسید بالمتیک Palmitic Acid
۳٫ اسید ینولییکLinoleic Acid
۴٫ اسید استیاریک stearic Acid
۵٫ اسید میرستیکMyrisitic Acid
تحلیلى خیلى مهم که صاحب کتاب انجام داده است:
۱٫روغن کتان ( linseed Oil)
۲٫روغن فول سودانى ( Peanut Oil)
۳٫ روغن سمسم ( Sesame Oil)
۴٫ روغن ىانه پنبه ( Cotton Seed Oil)
۵٫روغن فول صویا( Soyabean Oil)
۶٫روغن زیتون ( Olive Oil)
فوائد روغن زیتون:
حاوی میزان زیادی روغن غیراشباع مونو می باشد.
حاوی مواد شیمیایی گیاهی است که باعث کاهش کلسترول و خطرا ابتلا به سرطان می شود.
حاوی میزان زیادی آنتی اکسیدان است.
دوام و مدت نگاهداری آن نسبت به روغن های دیگر بیشتر است و حتی می توان آن را فریز کرد.
زیتون نقرس و رماتیسم را درمان میکند ، برگ زیتون با اثر مقوی درمان کننده فشار خون و زخم‌های عفونی است. شیرابه‌ای قندی تحت نام (مان زیتون) از ساقه این درخت ترشح میشود که مصرف خوراکی دارد. همچنین برگ زیتون نیز حاوی گلوکزید،مواد قندی، مواد تلخ، کلروفیل، اسید گالیک، تائن، موم و مانیت است. روغن زیتون، سوزش و درد ناشی ازسوختگی را تسکین داده و از بروز تاول جلوگیری میکند. کمپرس پوست در موارد آفتاب زدگی، سرمازدگی، گزش مار، عقرب و حشرات با روغن زیتون سبب تسکین درد و سوزش و التیام میشود. همچنین ماساژ پوست با روغن زیتون، تعریق زیاد را کاهش داده،مژه و ابرو را تقویت میکند. این درحالی است که ماساژ پوست سر با روغن زیتون سبب تقویت پوست و مو گشته و شوره سر را برطرف می‌سازد و موهای سپید شده را سیاه می‌نماید. چند قطره روغن زیتون سریعا خارش و سوزش چشم و پلک راتسکین داده و آبریزش چشم را برطرف ساخته و قوه بینایی را تقویت میکند. ونبی صلی الله علیه وسلم چه خوب فرمودند: روغن زیتون را بخورید و بدن را با آن چرب کنید”
اهمیت اقتصادی زیتون:
در عصر حاضر این میوه کستردگی فراوانی در جهان پیدا کرده است و اگرچه ناحیه مدیترانه که خواستگاه آن است همچنان تولید کننده عمده زیتون می‌‌باشد، این درخت اکنون در نواحی بسیار زیادی که برای توزیع کنندگان اولیه آن ناشناخته است با موفقیت کشت می‌‌گردد. پرورش زیتون خصوصیت اصلی کشاورزی آمیخته مدیترانه می‌‌باشد وبه علت مناسبت روغن زیتون به‌عنوان محصولی صادراتی، نقش زیادی در توسعه اقتصادی کشورهای خاور میانهایفا کرده است.
بقلم: داکتر نظمی خلیل أبو العطا موسى