شاگردان امام شافعی

شاگردان امام شافعی

امام شافعی، از شاگردانی برخوردارند که فقه و دانش او را در مکه‌ی مکرمه، بغداد و مصر، برای مردمان نقل نمودند و به پخش و نشر آراء و نظریات فقهی استاد خویش، در این بلاد پرداختند.

و در این مبحث به بیان مشهورترین شاگردان امام شافعی می‌پردازیم که عبارتند از:

مشهورترین شاگردان مکی

• ابوبکر، عبدالله بن زبیر الاسدی المکی الحمیدی. وی همراه با امام شافعی، مکه‌ی مکرمه را به مقصد بغداد و از آنجا به مقصد مصر، ترک کرد و پیوسته تا زمان وفات استادش، ملازم و همرکاب وی بود.

وی پس از درگذشت استاد خویش، برای تصدی منصب فتوا، به مکه‌ی مکرمه بازگشت و در همانجا به سال ۲۱۹ و یا ۲۲۰ ه‍ درگذشت.[۱]

• ابوالولید موسی بن ابی الجارود.[۲]
• ابواسحاق، ابراهیم بن محمد العباسی، وی به سال ۲۳۷ ه‍ در مکه‌ی مکرمه درگذشت.

مشهورترین شاگردان بغدادی

• ابوثور الکلبی: ابراهیم بن خالد البغدادی (متوفی ۲۴۰ه‍)[۳]
• ابوعلی حسین بن علی الکرابیسی (متوفی ۲۴۵ و یا ۲۵۶ه‍).

«کرابیس» جمع «کرباس» و به معنای: «لباس خشن و کلفت» است، و کرباس واژه‌ای است فارسی، که در عربی نیز استعمال می‌گردد. و ابوعلی را به خاطر اینکه به فروش «کرباس» مشغول بود، «کرباسی» می‌گویند.[۴]

• ابو علی حسن بن محمد بن حسین زعفرانی (متوفی ۲۶۰ و یا ۲۴۹ه‍)[۵]

و «زعفرانی» منسوب به «زعفرانه»، روستایی نزدیک به بغداد است.

مشهورترین شاگردان مصری

• حرمله بن یحیی بن عبدالله بن حرمله المصری (متوفی ۲۴۳ یا ۲۴۴ه‍)[۶]
• ابویعقوب، یوسف بن یحیی القرشی البویطی («بویط»: یکی از شهرهای مصر می‌باشد و وی نیز بدان منسوب است)

ایشان از بزرگان شاگردان امام شافعی، و جانشین وی در مصر می‌باشد. امام شافعی درباره‌اش می‌گوید: هیچ کس از ابویعقوب، در نشستن در مجلس من، حقدارتر و سزاوارتر نیست؛ و بی‌تردید او داناترین و فهیم‌ترین شاگردان من به شمار می‌آید.

وی به سال ۲۳۲ ه‍ و یا ۲۳۱ ه‍ در زندان درگذشت.[۷]

• ابوابراهیم، اسماعیل بن یحیی المزنی المصری. امام شافعی درباره‌اش می‌گوید: اگر با شیطان به مناظره بپردازد، او را مغلوب و مقهور خویش می‌گرداند.

وی به سال ۲۶۴ ه‍ درگذشت و در جوار امام شافعی به خاک سپرده شد.[۸]

• ربیع بن سلیمان بن عبدالجبار المرادی، موذن مسجد جامعِ مصر، و خادم ویژه‌ی امام شافعی و متوفی ۲۷۰ ه‍ . امام شافعی درباره‌اش می‌گوید: «انه احفظ اصحابی» حافظ‌ترین شاگردان من «ربیع» است.

وی در زمان خودش، مرجع و ملجأیی برای مردمان به حساب می‌آمد، و مردم از اقصی نقاط بلاد اسلامی، به سویش آهنگ سفر می‌بستند و از او، فقه امام شافعی را فرا می‌گرفتند.

و هر زمان که در کتب شوافع، واژه‌ی «ربیع» اطلاق گردد، مراد «ربیع المرادی» می‌باشد.[۹]

• ربیع بن سلیمان بن داود الجیزی (متوفی ۲۵۶ه‍)؛ و «جیزی» منسوب به «جیزه» یکی از شهرهای مصر می‌باشد که شیخ بدان منسوب است. ربیع بن سلیمان، از زمره‌ی شاگردانی می‌باشد که از امام شافعی کم روایت کرده است.[۱۰]

علاوه از این‌ها امام شافعی دارای شاگردان بی‌شماری از میان زنان نیز می‌باشد که «اُخت المزنی» یکی از آنهاست.[۱۱]

نکته: از میان شاگردان امام شافعی، کسانی نیز بودند که خویشتن را متعهد و ملزم به تبعیت و تقلید از آراء و نظریات استاد خویش نمی‌دانستند، بلکه خود به ایجاد آراء و نظریات نو و تفریعات و تطبیقات فقهی جدید، رو آوردند. در این زمینه می‌توان به امام احمد بن حنبل اشاره کرد. وی از شاگردان امام شافعی به شمار می‌آمد ولی در آراء و نظریات فقهی، با استاد خویش همکلام و هم رأی نیست، و از او تبعیت و تقلید نمی‌کند.^[۱۲]

[۱]– طبقات الشافعیه، ابن قاضی شهبه (۱/۶۶) و طبقات الشافعیه، ابن هدایه الله ص ۱۵

[۲]– همان

[۳]– طبقات الشافعیه، ابن هدایه الله صص ۲۲، ۲۶، ۲۷

[۴]– همان، ابن هدایه الله صص ۲۲، ۲۶، ۲۷

[۵]– همان

[۶]– طبقات الشافعیه، ابن قاضی شهبه (۱/۶۱)

[۷]– طبقات الشافعیه، ابن هدایه الله ص ۱۶ و الاعلام، زرکلی (۸/۲۵۸)

[۸]– الفتح المبین، مراغی (۱/۱۶۴)

[۹]– البدایه و النهایه (۱۱/۵۲) و طبقات ابن هدایه الله ص ۲۴

[۱۰]– طبقات الشافعیه، ابن قاضی شبهه (۱/۶۴)

[۱۱]– الفتح المبین، مراغی (۱/۱۳۹)

[۱۲]– «الشافعی» ابوزهره، ص ۱۵۱