سبب اصلی ابتلای انسان به کفر و شرک همان غلو در حق بزرگان و صالحان است (۷)

ابوالسعادات می‌گوید: «متنطّعون: یعنی کسانی که در سخن گفتن تعمّق بی‌جا و افراط می‎کنند و از آخر حلق حرف می‎زنند …»^[۱].

و دیگران گفته‎اند: متنطّعون، یعنی کسانی که در عبادت‎هایشان غلو و افراط می‎کنند به گونه‎ای که از قوانین شریعت خارج می‌شوند و شیطان آنان را وسوسه می‌کند^[۲].

و همه‌ی این اقوال در تعریف «متنطّعون» درست است.

سخت‎گیران از اهل کلام از متنطعون هستند و آنان که در سخن گفتن و ادای حروف سخت گیرند و افراط می‎نمایند از متنطعون هستند و کسانی که در عبادت‎هایشان غلو می‎کنند نیز از متنطعون به شمار می‎آیند.

خلاصه اینکه تنطّع یعنی تعمق، تکلف در سخن یا عمل. همان‌گونه که ابوسعادات می‌گوید.

امام نووی می‎گوید: از این ثابت می‎شود که تکلف در سخن گفتن و چرخاندن زبان به این سو و آن سو و از جمله تکلفی که برای فصاحت‌گویی و به کار بردن لغات و کلمات سخت در سخن گفتن با عوام، مکروه است.^[۳]

و گفته‌اش: پیامبر صلی الله علیه و سلم این جمله را سه بار تکرار کرد تا بیشتر مردم را از سخت‎گیری و تکلف بر حذر دارد و به آنان این را بیاموزد پس سلام و درود خدا بر کسی که پیام آشکار و مبین را ابلاغ کرد. ایشان هیچ چیزی که انسان را به بهشت نزدیک می‎کند و از دوزخ دور می‎دارد را نگذاشته مگر اینکه آن را برای مردم بیان کرده است و بیشتر مردم به خاطر مخالفت با چنین احادیثی گمراه شده‎اند و راه سخت‎گیری و افراط و تکلف را در پیش گرفته و هلاک شده‎اند و اگر به آنچه از سوی خدا بوسیله‌ی پیامبر صلی الله علیه و سلم برای آنها آمده اکتفا می‎کردند سالم و خوشبخت می‎ماندند. چنان‎که خداوند متعال می‎فرماید: ﴿أَوَ لَمۡ یَکۡفِهِمۡ أَنَّآ أَنزَلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ یُتۡلَىٰ عَلَیۡهِمۡۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَرَحۡمَهٗ وَذِکۡرَىٰ لِقَوۡمٖ یُؤۡمِنُونَ۵١﴾ [العنکبوت: ۵۱]. «آیا برای آنان کافی نیست که ما، این کتاب را که پیوسته بر آنها تلاوت می‌شود، بر تو نازل کرده‌ایم؟ بی‌گمان در این کتاب رحمت و پندی برای مؤمنان وجود دارد».

(برگرفته از کتاب توحید محمد بن عبدالوهاب)

[۱]– النهایه فی غریب الحدیث والاثر ۵/۷۳٫

[۲]– فیض القدیر۶/۳۵۵٫

[۳]– ریاض الصالحین، ص۳۹۳٫