روش های تأثیر بر دل

فضایلی هستند که به وسیله آن دلها مهربان و عیب ها پوشیده می گردند و لغزش ها از بین می روند این صفات تأثیری فوری و به سزایی بر دلها دارد. پس ای عزیز شتاب کن و با به کارگیری این صفات دلها را به دست آور و برای رسیدن به این هدف با طلب یاری از پروردگار تلاش کن.

روش اول: تبسم

گفته اند تبسم مانند نمک در غذا با ارزش است و سریع ترین روش برای به دست آوردن دلها محسوب می شود، علاوه بر این ها عبادت و صدقه نیز هست . تبسم به روی برادرت صدقه است. ترمذی از عبد الله بن حارث روایت کرده است که هیچ کس را ندیده ام که به اندازه رسول الله صلی الله علیه و سلم تبسم کند.

روش دوم: پیش قدم شدن در سلام گفتن

همچون تیری است که به قلب های تیره اصابت و آن را شکار می کند. اما بهترین روش آن است که با گشاده رویی، استقبال گرم و فشردن دست همراه باشد که این اقدام بسیار با ارزش است. عمرالندی می گوید:”با ابن عمر بیرون رفتیم هر کوچک و بزرگی را که می دید به آن سلام می کرد.” حسن بصری می گوید:”دست دادن مودت را افزایش می دهد”. پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید:” هیچ عمل خوبی را بی ارزش ندانید حتی اگر آن عمل برخورد با برادرت با روی گشاده باشد. در الموطأ از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت شده است که فرمود:”دست بدهید تا کینه از بین برود و هدیه دهید تا عزیز شوید و دشمنی را از بین ببرید. ابن عبد البر گفته است که همه اینها به روی گشاده مربوط می شود.

روش سوم: هدیه

تأثیر شگفتی دارد و گوش و چشم و قلب را مسحور می کند. هدیه دادن در مناسبت ها و روزهای دیگر امری پسندیده است منوط به اینکه به اندازه توانایی فرد باشد. ابراهیم الزهری می گوید:” هدایای پدرم را بیرون آوردم به من امر کرد که اسامی خویشاوندان و دوستانش را بنویسم من نیز نوشتم سپس به من گفت آیا کسی مانده است که نامش را فراموش کرده باشیم؟ گفتم: نه، گفت: چرا، با مردی برخورد کردم که به گرمی به من سلام کرد و چنین بود و چنان، ده دینار را برای او بنویس.

تأثیر سلام نیکو را ببین که خواست با دادن هدیه آن را جبران کند و به او پاداش دهد.

روش چهارم: سکوت و کم سخن گفتن و گزیده گفتن

از بلند صحبت کردن و پر حرفی در مجالس بپرهیزید. مبادا که مجالس را به دست بگیرید، به نیکی سخن بگو و از عبارات نیکو استفاده کن، همان طوری که در صحیحین ذکر شده است: سخن نیکو صدقه است و تأثیر شگرفی در به دست آوردن دل ها و تحت تأثیر قرار دادن آن دارد. این عمل علاوه بر برادران دینی تو بر دشمنانت نیز تأثیر می گذارد. عایشه رضی الله عنها به یک یهودی گفت: مرگ و لعنت بر تو باد که رسول الله صلی الله علیه  و سلم به ایشان فرمود: عایشه سکوت کن که خداوند در همه امور رفق و ملایمت را دوست می دارد (متفق علیه) از انس رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود:”خوش رفتار باش و کم سخن بگو، قسم به کسی که جانم در دست اوست که هیچ اخلاقی زیباتر از این دو نیست (به روایت ابو یعلی و بزاز و..)
تا مرد سخن نگفته باشد     عیب و هنرش نهفته باشد

روش پنجم: خوب گوش کردن و آداب سکوت:

حرف کسی را قطع نکنید، رسول الله صلی الله علیه وسلم سخن کسی را قطع نمی کرد تا اینکه گوینده صحبتش را تمام می کرد. هر کس برای این کار تلاش کند مردم او را دوست خواهند داشت و در مقابل فردی قرار دارد که پر حرف است و سخن دیگران را قطع می کند. این سخن عجیب را از عطاء بشنوید که گفت:”مردی درباره چیزی صحبت می کرد من نیز سکوت کردم گویی آن را هرگز نشنیده ام در حالی که پیش از آنکه او به دنیا بیاید آن را شنیده بودم).

روش ششم: مراعات زیبایی در هیئت و قیافه

زیبایی قیافه و لباس و بوی خوش یکی از راه های به دست آوردن دل ها است. پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید:” پروردگار زیباست و زیبایی را دوست دارد (به روایت مسلم) عمر بن خطاب می فرماید:”من از جوان خوش قیافه، خوش لباس و خوش بو خوشم می آید.” عبد الله بن احمد ابن حنبل می گوید:” من شخصی را ندیده ام که به اندازه احمد بن حنبل لباس تمیز بپوشد، به خودش برسد و نسبت به محاسن و موی و سر و بدنش حساس باشد. کسی را به اندازه او شیک پوش و سفید رو ندیده ام.

روش هفتم: نیکی کردن و رفع نیازمندی

این اقدام دل ها را به دست می آورد و تأثیر شگرفی دارد. که شاعری می گوید:

به مردم نیکی کن تا دلهای آنها را از آن خود کنی … چه بسا که انسان با احسان به خدمت تو در آید

حتی با این کار محبت الله عز وجل را نیز به دست می آورد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم فرمودند:”محبوب ترین مردم در نزد خداوند با نفع ترین آنها برای مردم است. پروردگار متعال نیز می فرماید:”نیکی کنید که الله نیکوکاران را دوست می دارد.

هر وقت با مردم همراهی کردی مانند جوانی خدمتکار در خدمت هر رفیق و مانند مزه آب گوارا و سردی برای جگر تشنه هر دوست باش.

جای بسی شگفتی است که با مال برده و خدمتکار خریداری می کنند در حالی که با نیکی کردن آزاده نمی خرند. هر کس احسان و نیکی کند یارانش زیاد می شود.

روش هشتم: بخشش مال

هر دل کلیدی دارد و مال کلید بسیاری از دل ها به ویژه در این دوره و زمان است.

صفوان بن امیه که تمام تلاش خود را برای جلوگیری از گسترش اسلام به کار برد و حتی برای قتل رسول الله صلی الله علیه و سلم نیرنگ و توطئه کرد در روز فتح مکه گریخت. رسول الله علیه و سلم به او امان داد. به نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم بازگشت و از ایشان خواست که دو ماه به او مهلت دهد تا اسلام بیاورد. رسول الله صلی الله علیه و سلم چهار ماه به او مهلت داد و در حالی که کافر بود به همراه رسول الله علیه و سلم به حنین و طائف رفت . پس از محاصره طائف هنگامی که رسول الله صلی الله علیه و سلم خواست که غنایم را تقسیم کند مشاهد کرد که صفوان به سرزمینی پر از نعمت و مال چشم دوخته است. رسول اکرم (ص) که او را زیر نظر داشت به او فرمود: ای ابو وهب از این خوشت می آید.

گفت: بله، پیامبر اسلام (ص) فرمودند: آن و هر آنچه در آن است مال تو.

صفوان در این هنگام گفت: هیچ کسی به اندازه پیامبر خوش خلق نیست، أشهد ان لا اله الا الله و أشهد ان محمد عبده و رسوله.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم با این برخورد و رفتار عجیب توانست به این دل پس از آنکه کلیدش را پیدا کرد نفوذ کند.

چرا اینقدر بخل و حرص؟ چرا برخی از مردم این قدر از خود مقاومت شگفت آور نشان می دهند. حتی فقر را با چشمانشان مشاهده می کنند اما از بخش و انفاق سر باز می نند.

روش نهم: حسن ظن به دیگران و عذرخواهی از آنها

برای کسب دلها هیچ روشی آسانتر و بهتر از حسن ظن و عذرخواهی وجود ندارد. نسبت به اطرافیان خود حسن ظن داشته باش و از بدگمانی بپرهیز و گفتار و رفتار آنها را زیر نظر نداشته باش و به آن ها فکر نکن زیرا راه درست را گم می کنی. متنبی شاعر مشهور عرب در این باره می گوید:

اگر رفتار شخصی بد شد بدگمان ها نیز نسبت به او فکر بد می کنند

تلاش کن از برادران دینی ات عذرخواهی کن که ابن مبارک در این باره می گوید (مؤمن در پی عذرخواهی از برادران خود و منافق خواهان لغزش آنهاست.)

روش دهم: ابراز محبت و دوستی نسبت به دیگران

اگر کسی را دوست داشتی یا برای تو مهم است این را به او اعلام کن که این اقدام برای به دست آوردن محبت قلبی او بسیار مؤثر است. رسول اکرم صلی الله علیه و سلم در این باره فرموده است: اگر کسی شما فردی را دوست داشت به خانه اش برود و به او بگوید که دوستش دارد ( این حدیث در صحیح جامع ذکر شده است) در روایتی مرسل آمده است :”این کار انس و الفت و دوستی را پایدار می کند”. اما به شرط اینکه این محبت برای پروردگار متعال باشد نه به هدف مقاصد دنیوی همچون منصب، مال، شهرت، صفات و جمال. هر دوستی و محبتی که برای غیر الله باشد پوچ و در روز قیامت مسبب دشمنی است{در آن روز دوستی برخی برای برخی دیگر جز پرهیزکاران دشمنی محسوب می شود}.

رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده است که در روز قیامت هر شخصی با کسی که دوست دارد همراه است. بنابر این اعلام محبت و مودت از بزرگ ترین روش های تأثیر گذاشتن بر دلهاست. جامعه یا پر از عشق و برادری و همبستگی است یا مملو از تفرقه، دشمنی و اختلاف از این رو پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم اشتیاق فراوانی به برپایی جامعه ای داشت که در آن رابطه برادری بین مهاجرین و انصار برقرار باشد حتی می دانستند که فلانی دوست فلانی است و این عشق و دوستی آنقدر محکم بود که آنها را پس از شهادت در یک قبر دفن می کردند کما اینکه در یکی از غزوه ها این اتفاق افتاد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم بر ابزار نشر این محبت تأکید می کرد که در این باره فرموده اند:”تا زمانی که ایمان نیاورید وارد بهشت نمی شوید و ایمان نمی آورید مگر اینکه نسبت به یکدیگر دوستی بورزید، آیا دوست دارید شما را به یکی از ابزارهای دوستی رهنمود سازم؟ به یکدیگر سلام کنید”. به روایت مسلم

متأسفانه مردم در ابراز احساسات و عواطف نقص دارند گروهی با دوستان خود بسیار سرد و خشک برخورد می کند و گروهی هم هستند که آنقدر احساسی برخورد می کنند تا جایی که به عشق و تعلق خاطر به اشخاص مبدل می شود. برقراری توازن بین عقل و عاطفه به حسب احوال و اشخاص متفاوت است و همه افراد نمی توانند به آن دست یابند اما خداوند به هر کس که بخواهد عنایت می فرماید.

روش یازدهم: مدارا

آیا از هنر مدارا چیزی می دانید؟ آیا فرق بین مدارا و ریا را می دانید؟ بخاری در صحیح خود از عایشه رضی الله عنه روایت کرده است:” مردی از رسول اکرم (ص) اجازه ورود خواست هنگامی که او را دید فرمود: در میان عشیره خود بد مردی است و پس از آنکه آن مرد وارد خانه پیامبر شد حضرت محمد (ص) با روی گشاده با او برخورد کرد هنگامی که از خانه ایشان رفت حضرت عایشه خطاب به پیامبر (ص) گفت:”ای رسول خدا آنگاه که آن مرد را دیدی چنین و چنان گفتی سپس با گشاده رویی با او برخورد کردی. رسول الله (ص) فرمود: ای عایشه کی از من رفتار ناسنجیده ای دیده ای. بدترین مردم در روز قیامت از نظر منزلت در نزد آفریدگار کسی است که مردم از ترس شرارتش از او دوری می کند.” ابن حجر در کتاب فتح الباری گفته است که این حدیث یکی از اصول مدارا به شمار می رود. از قرطبی روایت کرده است که فرق بین مدارا و ریاکاری آن است که در امور دنیوی دنیا یا دین یا هر دو را مدنظر داشته باشی که این امر مباح و حتی پسندیده است، اما در ریاکاری دین را به نفع دنیا رها می سازی.

بنابر این مدارا بدان معناست که با نرمی و گشاده رویی با افراد شرور و بدزبان برخورد کنید. با این کار اولا از شر زبان آنها در امان می مانید و نیز با مدارا ممکن است سبب هدایت آنها شوید به شرط آنکه بر سر دین سازش نکنید چرا که مدارا تنها درامور دنیوی به کار گرفته می شود در غیر این صورت مدارا به ریاکاری تبدیل می گردد. آیا از مدارا به درستی استفاده می کنید؟ آیا از نرم خویی و عذرخواهی و تبسم و تحسین نیکی های افراد ـ در صورتی که مصلحت شرعی در آن وجود داشته باشد ـ به خوبی استفاده می کنید؟ از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که مدارا با مردم صدقه است. (طبرانی و ابن سنی روایت کرده اند و ابن بطال می گوید: مدارا جزئی از اخلاق مؤمنان است و تواضع با مردم و اجتناب از سخن درشت گفتن با آنان است و این امر از مهم ترین راه های برقراری ارتباط و جلب دوستی دیگران است.

ترجمه: ام طه ناوی
مصدر: سایت نوار اسلام
IslamTape.Com