روح عبادت وعمل وشرط قبولى آن اخلاص است

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله الذی أنزل الآیات النیرات ، فأخرج من شاء من الظلمات إلى نور الحق والبینات ، وأضل من شاء بعدله وحکمته فتردد فی الغی والهلکات أحمد ربی وأشکره على نعمه الظاهره والباطنه وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له رب الأرض والسموات وأشهد أن نبینا وسیدنا محمداً عبده ورسوله السابق إلى الخیرات اللهم صلی وسلم وبارک على عبدک ورسولک محمد وعلى آله وصحبه ذوی الدرجات .
أما بـعــد:
اى مسلمانان ! از خدا بترسید ، زیرا که تقوى توشه آخرت وذریعهء اصلاح دنیاى شما است ، بندگان خدا ! بدانیدکه خداوند از همه جهانیان بى نیاز است ، نه عبادت عابدان براى او نفعى دارد ونه عصیان عاصیان ضررى ، بلکه این خود شخص است که از عبادتش مستفید مى گردد واز نافرمانى اش متضرر ، لذا خداوند مى فرماید: (من عمل صالحاً فلنفسه ومن أسأ فعلیها ثم إلى ربکم ترجعون) یعنى (( کسى که عمل نیکو انجام دهد براى خودش انجام داده ، وکسى که عمل زشت انجام دهد باز هم براى خودش انجام داده وسپس همهء شما بسوى پروردگارتان باز خواهید گشت)) .
از آنجایى که انسان فقط براى عبادت وبندگى خدا آفریده شده ، وجز با انجام این عبادت هرگز روى سعادت وخوشبختى را در دنیا وآخرت نخواهد دید، بنا براین خداوند انواع عبادت را بیان فرموده ، وشرح داده ، وآنچه را که مخالف با بندگى ومقتضاى بندگى بوده نیز بیان فرموده است، تا اینکه مسلمان با انجام عبادت وترک معصیت خودش را به پروردگار نزدیک کند لذا مىفرماید: (( اى مؤمنان رکوع وسجده کنید وپروردگارتان را بپرستید وکارهاى خیر انجام دهید تا اینکه رستگار شوید )) ومىفرماید: (( آنچه پیامبر براىشما مى آورد بیگرید و از آنچه شما را باز مى دارد باز ایستید )) ورسول مکرّم  مى فرمایند: (( آنچه شما را از آن باز داشتم باز ایستید وآنچه شمارا بدان امر کردم به اندازه توان خود انجام دهید، براستى کسانى که پیش از شما بودند ،کثرت سؤال واختلافشان در باره پیامبرانشان آنان را هلاک کرد)) .
(بخارى ومسلم از روایت ابو هریره  )
عبادت این است که بنده مؤمن بوسلیه اعمالى که خداوند مشروع قرار داده با کمال محبت ، واحساس فرمانبردارى کامل وتسلیم مطلق در مقابل پروردگار عالم به نزد او تعالى تقرب جوید ، چناکه مى فرماید: (( وبسوى پروردگارتان رجوع کنید ودر مقابل او تسلیم شوید پیش از اینکه بر شما عذاب مسلط گردد وآنگاه کمک نشوید )) وهمچنین مىفرماید: (( بگو اى پیامبر اگرخدا را دوست دارید از من پیروى کنید تا اینکه خدا شما را دوست داشته باشد وگناهانتان را بیامرزد وخداوند بخشنده مهربان است)) .
پس هیچ کسى نمى تواند به نزدخدا تقرب جوید وخوشنودى او را بدست آورد مگر اینکه مطابق فرمان او به طاعت مشغول شده واز معصیت پرهیز کرده ، واز هرگونه انحراف وبدعت گذارى در شرع رسول الله  اجتناب ورزد ، از ام المؤمنین عایشه صدیقه – رضی الله عنها – روایت است که رسول الله  فرمودند: (( هر کس عملى انجام دهد که در دین ما نیست عملش مردود است))  (مسلم)  وفرمودند:  (( هر کس در شرع ما بدعتى پدید آورد که از جنس آن نباشد بدعتش مردود است))
(بخارى ومسلم)
روح عبادت وعمل وشرط قبولى آن اخلاص است ، اخلاص عمل قلب است که خداوند او را دوست مىدارد ومى پسندد ، اخلاص است که عمل را پاک کرده وبارور مى نماید که در نتیجه خداوند در آن برکت مى اندازد وبوسلیه آن به صاحبش نفع مى رساند ، ودر مقابل آن پاداش نیکو عنایت مى فرماید ، همچنین اخلاص است که خداوند بندگان را بدان مکلف کرده ، وآنانرا توسط آن مورد آزمایش قرار داده که اگر آنرا بدست آورند پاداش داده مىشوند واگر ضایع کنند مؤاخذه مىشوند ، چنانکه فرموده است: (( اوست که مرگ وزندگى را آفریده تا اینکه شمارا بیازماید که کدامیک بهتر عمل مى کنید ، واوست غالب بخشنده)) ونیزفرموده : (( واوست خدایى که آسمانها وزمین را درحالى که عرش وى برآب قرار داشت در شش روز آفرید تا اینکه بیازماید شمارا که کدامیک بهتر عمل مى کنید )) ونیز فرموده است (( ما آنچه که بر زمیناست زینت قرار دادیم براى آن ، تا اینکه آزمایش کنیم آنان را که کدام یک بهتر عمل مى کنند ))
امام ابن کثیر – رحمه الله علیه – در تفسیر آیه مى فرماید: (( خداوند نفرمود: “أکثرعملا ” بلکه فرمود: “أحسن عملا “وهیچ عملى نمى تواند خوب باشد مگر اینکه خالص براى خدا وطبق شریعت رسول الله  باشد پس هرگاه یکى از این دو شرط     ( اخلاص ومتابعت ) مفقود گردد هر عملى باطل شده وبرباد مى رود ))
وفضیل بن عیاض – رحمه الله علیه – مى فرماید: (( ” أحسن عملا ” خالص تر ودرست تر ، چون اگر عمل خالص باشد ودرستن نباشد قبول نمى شود واگر درست باشد وخالص نباشد وبازهم قبول نمى شود ، پس لازم است که هم خالص وهم درست باشد ))
خداوند درهمه عبادات واحکام مارا مکلف به اخلاص کرده است ، هر امرى که مسلمان بدان عمل مىکند وهر نهى که از آن باز مى ایستد باید مقرون با اخلاص باشد ، لذا مىفرماید: (( وأمر نشدند مگر اینکه خدا را در حالى پرستش کنند که دین را براى او خالص کرده باشند ، به حق روى آورده واز باطل روى گردان باشند ونماز برپاى دارند وزکات بپردارند، واین است دین محکم )) ومى فرماید: (( پس اورا پرستش کن درحالى که تمامى عبادات را براى او خالص گردانى ، بدانید که عبادت خالص فقط براى اوست ))
از عمر فاروق  روایت است که فرمودند از رسول الله  شنیدم که مىفرمودند: (( دار و مدار اعمال برنیت است ، وباهر شخص مطابق بانیت وى عمل مى شود ، پس کسى که هجرتش بسوى خدا ورسولش باشد، مهاجر خدا ورسول است وکسى که هجرتش براى کسب دنیا یاازدواج بازنى باشد پس او مهاجر همان چیزى است که براى آن هجرت کرده است ))                         ( بخارى ومسلم )
معنى اخلاص این است که مؤمن نیت وعملش را پاک کرده وآنهارا از هر گونه تلوث وشائبه اى که نیت وعمل را باطل مىکند ویا در کمال آنها عیب وایرادى وارد مىکند دور نگهدارد ، مانند ریا وشهرت طلبى وخود خواهى ، وبدعت گذارى وغیره، پس نیت صادق وعمل خالص مانند شیر خالص است که به خون وسرگین ملوث نشده باشد چنانکه خداوند مىفرماید: ( وإن لکم فی الأنعام لعبره نسقیکم ما فی بطونه من بین فرث ودم لبنا خالصاً سائغاً للشاربین ) (( وبراستیکه براى شما درحیوانات شیر ده عبرتى است ، که ما از شکم آنان براى شما از میان سرگین وخون شیر خالص بیرون مى آوریم که براى نوشندگان بسیار گوارا است ))
عمل به اعتبار شکل ظاهر یکى است ، البته نیت واخلاص حکم آنرا عوض مىکند اگر نیت خالص واخلاص کامل با شد حکمى دارد واگر نیت فاسد بوده وبجاى اخلاص فریب ونیرنگ حاکم باشد حکم دیگرى دارد ، مؤمن مخلص جزو مقربین وریاکار شهرت طلب رانده شده ومعذب است ، کسانی که با رسول الله-صلى الله علیه وآله وسلم – نماز مى خواندند ومخلصانه جهاد مى کردند بهترین منـزلت را بدست آوردنـد ، خداونـد از آنها راضی شد وآنان از خداوند راضى شدند ، ((وکسانی که به نماز هاى شان پایبندهستند آنهایند وارثان ، کسانى که فردوس أعلى را (که با لاترین مقام بهشت است ) به إرث مى برند ، آنها در بهشت همیشه ماندگار خواهند بود)) خداوند متعالى در ستایش این صحابه مىفرماید: (( اما پیامبر وکسانىکه با اوهستند، با جانها ومال هایشان جهاد کردند، این عده براى ایشان است خیر ونیکى وهمین هایند رستگاران ، خداوند براى آنان باغهایى مهیا کرده که از زیر آن نهرهایى جارى است همیشه ماندگار خواهند بود در این با غها واین است رستگارى بزرگ)) .
از طرف دیگر منافقیىن هم بودند که گرچه با پیامبر  نماز مى خواندند وجهاد مى کردند ، اما از اخلاص وایمان واقعى خالى بودند ، اینها در بدترین وضعیت قرار دارند ، خداوند در باره آنان مى فرماید: (( به تحقیق منافقین در پائین ترین طبقات دوزخ قرار دارند، وهرگز براى آنان یار ومددگارى نحواهى یافت )).
پس شکل عملى یکى است ، مخلصان ، مقرب ورستگارند وریا کارن ، رانده شده وزیانکار.
بنا براین مى بینید کسانى که در میدان جهاد کشته مى شوند وکسانى که  قارى قرآنند وکسانى که مالشان را در جهت کارهاى خیرخرج مىکنند همه اینها را خداوند به دو گروه تقسیم کرده یک گروه در بهشت وگروه دیگر در دوزخ خواهد بود ، کسى که در عملش اخلاص داشته خداوند درجاتش را بلند مىکند وکسى که ریا کار وشهرت طلب باشد او را به پست ترین درک واصل مىگرداند .
از أنس  روایت است که ام حارثه بن سراقه هنگامىکه پسرش در بدر شهید شده بود به خدمت پیامبر  آمد وگفت اى رسول خدا! از حارثه مرا اطلاع دهید تا اگر در بهشت باشد صبرکنم ودر غیر آن تامى توانم گریه کنم ، فرمود: اى مادر حارثه یک بهشت نیست ، بهشت درجات فراوانى دارد وفرزندت به فردوس اعلى رسیده که بالا ترین مقام بهشت است .                                           ( بخاری)
واز عبد الله بن عمرو روایت است که پیامبر  فرمودند: ((به مونس قرآن گفته مى شود همچنان که در دنیا مى خواندى امروز هم بخوان و بالا برو ، زیرا رتبهء تو نزد آخرین آیه اى خواهد بود که مى خوانى )) ( ابوداود وترمذى ، وقال حدیث حسن صحیح)
واز ابو کبشه عمرو بن سعد الأنمارى  روایت است که گفت رسول خدا  فرمودند: (( دنیا براى چهار نفر است، اول بنده اى که خداوند به او مال وعلم داده و او از خدا مىترسد ، وبا خویشاوندانش صله رحم برقرار مىکند ، وحق خدا را مى شناسد این بهترین بنده است ، دوم بنده اى که خداوند به او علم داده اما مال نداده ولى نیتش درست است آروز مىکند که اگر مال مى داشتم مثل فلانىکار خیرمىکردم ، چون که نیتش درست است با اولى در اجر وپاداش برابر است ، سوم بنده اى که خدا به او مال داده وعلم نداده ، واو بدون علم چون که از خدا نمى ترسد نه باخویشاوندان صله رحم مى کند ونه حق خدا را مى شناسد این بد ترین مقام را دارد چهارم بنده اى که خداوند نه به او مال داده ونه علم اما نیتش بد است وآروز مى کند که اگر مال مى داشت مثل فلانى عمل مى کرد این با سومى در گناه برابر است )) .
(ترمذى وقال حدیث حسن صحیح )
پس اى مسلمان ! فکر کن این اعمال نیکى که بخاطر رضاى خدا وحصول سعادت در آخرت انجام مى گیردواساس وروح آن اخلاص است چگونه صاحب آن از رستگاران ومقربان پروردگار بشمار مى آید ، وببین که همین اعمال هنگامى که از اخلاص عارى مىشود وبه ریا ملوث مىگردد چگونه صاحب آن در صف رانده شده گان وزیانکاران قرار مىگیرد .
ازأبو هریره  روایت است که گفت از رسول خدا  شنیدم که مىفرمودند: (( اولین کسى که از میان انسانها در روز قیامت محاکمه مى شود مردى است که ظاهراً شهید شده، خداوند اورا احضار مىکند ونعمتهایش را بر او بر مىشمارد ، وپس از اقرار وى، مى پرسد پس با این نعمت ها چکارکردى ؟ مى گوید خدا یا! در راه تو جنگیدم تا اینکه شهید شدم خداوند مىفرماید: دروغ مىگویى ، بلکه جنگیدى تا اینکه به تو شجاع وقهرمان گفته شود وگفته شد ، آنگاه پروردگار دستور میدهد که او را بر چهره اش بکشند وبه دوزخ بیندازند ، دوم مردى که علم آموخته ، وبه مردم تعلیم داده ، وقرآن خوانده است ، اورا احضارمىکند وپس از آنکه نعمتهایش را بر او برمىشمارد واو اعتراف مى کند ، مى پرسد پس با این نعمتها چکار کردى؟ مىگوید علم آموختم وبه مردم آموزش دادم وبخاطر رضاى تو قرآن خواندم مىفرماید : دروغ مىگویى ، بلکه علم آموختى تا اینکه به تو عالم گفته شود وقرآن خواندى تا اینکه به تو قارى گفته شود وگفته شد ، سپس دستور مى دهد که او را بر چهره اش بکشند وبه دوزح بیندازند وسوم مردى که خداوند روزى اش را فراخ کرده وبه او هر گونه مال وثروتى فروان عطاء فرموده است ، پس از اینکه او را مى آورد ونعمتهایش  را بر او بر مىشمارد واو بدانها اقرار مىکند مى پرسد پس با این نعمتها چه کردى ؟ مى گوید هیچ جاى نبوده که تو دوست داشته باشى در آن خرج شود مگر اینکه من در آنجا بخاطر تو خرج کردم ، مىفرماید: دروغ مىگویى ، بلکه خرج کردى تا اینکه به تو سخاوتمند گفته شود وگفته شد ، سپس دستور مىدهد که او نیز بر چهره اش کشیده شده وبه دوزخ انداخته شود))                 ( روایت از مسلم است )
واز أبو هریره  روایت شده که گفت: (( عرض کردم اى رسول خدا! کیست آن که بیشتر از بقیه مردم به شفاعت شما خوشبخت مىگردد ، فرمودند:      (( کسى که از ته دل با اخلاص لا إله إلا الله بگوید ))            ( روایت از بخارى است)
پس کسى که معنایش را بداند ، وبه مقتضاى آن عمل کند ودر این گفتار وکردارش اخلاص داشته باشد کجا؟! وآنکه فقط براى ریا ، ویا از روى عادت وتقلید  مىگوید ومعنایش را نمى داند وبه مقتضایش عمل نمىکند کجا؟! اگر خواسته باشیم اقسام مختلف اقوال وافعال که در ظاهر یکى هستند اما به علت وجود یا عدم اخلاص در حقیقت از یکدیگر متفاوتند بر شماریم سخن طولانى مىشود ، پس اى بندگان خدا! اخلاص پیشه کنید که مخلصین درسایه شفقت  وحفاظت پروردگار خواهند بود واز نیرنگ شیطان، وحسرت وزیان، نجات خواهند یافت چنانکه از زبان شیطان   مىفرماید : (( گفت پروردگارم! به علت اینکه مرا گمراه کردى من حتماً زندگى دنیا را درچشم آنان مزین جلو خواهم داد وهمهء شان را گمراه خواهم کرد مگر بندگان مخلص ترا)) ابن کثیر وأبوعمرو بصرى وبن عامرکلمه (مخلصین) را در آیه بکسر لام خوانده اند ونافع وکوفى ها به فتح خوانده اند که معنایش مى شود کسانى که خداوند آنان را به خاطر متصف بودنشان به صفت اخلاص برگزیده است ، وشرط خداوند براى پذیرش توبه وجود اخلاص است که در عملشان مخلص باشند چنانکه مىفرماید: ((مگر کسانى که توبه کردند وگذشته شان را اصلاح نمودند وبه ریسمان خدا چنگ زدند ، ودینشان را براى خدا خالص کردند این گروه با مؤمنانند وبزودى خداوند به مؤمنان پاداش عظیم عنایت خواهد فرمود ))
عمر فاروق  به أبو موسى أشعرى نوشتند ((کسى که نیتش خالص باشد خداوند اصلاح بین او ومردم را تکفل مى کند )) وعلى مرتضى  مىفرماید: (( از کم بودن عمل نگران نباشید نگران این باشید که شاید عمل قبول نشود )) یکى از عابدان مىفرماید ((خداوند بندگانى دارد که فهمیدند ، چون فهمیدند عمل کردند، وچون خواستند عمل کنند با اخلاص عمل کردند سر انجام این اخلاص آنان را به همه دروازهاى خیر راهنمایى کرد)) .
پس اى مسلمانان ! به این رکن بزرگ چنگ بزنید ودر ازاى عملتان ، فقط طالب رضاى خدا وحصول سعادت آخرت باشید ، نیتها وارده هاى تان را خالص کنید . وبا آنچه پیامبرتان  مشروع قرار داده به خدا تقرب جوئید ، مستحب است که بنده مسلمان فعل مباح را نیز براى طلب اجر انجام دهد وهرگاه بنده مسلمان فعل مباح را به نیت ثواب وپاداش انجام دهد خداوند پاداش او را چند برابر مىکند ، از سعد بن ابى وقاص  روایت است که گفت رسول خدا فرمودند : (( هیچ نفقه اى نیست که در دراه خدا خرج کنى مگر اینکه پاداش داده مى شوى حتى لقمه اى که در دهان همسرت مى گذارى )) خداوند متعال مىفرماید : (( کسى که آرزوى ملاقات پروردگارش را دارد باید عمل نیکو انجام دهد وهیچ أحدى را در پرستش پروردگارش شریک نگرداند )).
(بارک الله لی ولکم فی القرآن العظیم ونفعنی وإیاکم بما فیه من الآیات والذکر الحکیم ونفعنا بهدی سید المرسلین وقوله القویم أقول قولی هذا وأستغفر الله لی ولکم وللمسلین)

خـطـبه دوم:
الحمدلله العزیز الغفور، العلیم بذات الصدور أحمده سبحانه وأشکره وأتوب إلیه وأستغفره وأشهد أن لاإله إلا الله وحده لاشریک له ، الحلیم الشکور وأشهد أن نبینا وسیدنا محمداً عبده ورسوله أرسله الله رحمه للعالمین ، اللهم صلی وسلم بارک على عبدک ورسولک محمد وعلى آله وصحبه أجمعین.
أما بعد:
اى بندگان خدا! درهمه حال از خدا بترسید که خداوند آنچه در دل دارید مى داند وکردار شمارا مى بیند ، اى بندگان خدا! درطلب رضاى خدا باوى صادق باشید ، واز خشم وانتقام او حذر کنید از آلوده شدن به محرمات بپرهیزید ، وهمواره در مسیر دیندارى اخلاص را در دلهایتان نها دینه کنید ، زیرا که این منهج پیامبرتان  است ، باهمین اخلاص است که اعمالتان پاک مىشود ودرجاتتان بلند مىگردد وباطنتان منور مىشود ،چنانکه خداوند متعال مىفرماید: (( بگو اى پیامبر ! بدرستیکه من امر شده ام که خدا را مخلصانه پرستش کنم ودینم را فقط براى او خالص گردانم ، وامر شده ام که أولین مسلمان باشم ، بگو اگر من نافرمانى پروردگارم را بکنم از عذاب روز بزرگ مى ترسم ، بگو خدا را مى پرستم ودینم را فقط براى او خالص مى گردانم )) .
از جبیر ابن مطعم  روایت است که رسول خدا  فرمودند : (( سه چیز است که قلب بنده مسلمان از آن بى نیاز نیست ، اخلاص در عمل ، ونصیحت کردن حاکمان ورهبران مسلمین، وهمراه بودن با جماعت مسلمانان)) (روایت از احمد است) معناى حدیث این است که این سه خصلت دلها را اصلاح مىکند پس کسى که بدانها چنگ بزند خداوند دلش را از مکر وخیانت وفتنه انگیزى پاک مىگرداند.

پروردگارا! در تمامى گفتارها وکردارها ونیت ها وارادهایمان به ما وهمه مسلمین اخلاص کامل عنایت بفرما.