دیدگاه اهل بدعت در مورد محکم و متشابه (۱)

پرهیز و دوری از راه و روش اهل بدعت واجب است. اهل بدعت برای رد و انکار سنت ها دو راه دارند:[۱]

۱- رد و انکار سنت های ثابت شده از رسول خدا به وسیله ی آیات متشابه قرآن یا احادیث متشابه؛

۲- محکم را متشابه فرض می کنند تا دلالت آن را تعطیل و بی ثمر گردانند.

درحالی که در آیه سوره آل عمران دیدگاه مومنان راسخ در علم در باب نصوص متشابه، ایمان به آنها و سپردن آنها به خداوند متعال می باشد.

و دیدگاه منحرفان و بیمار دلان، پیروی از متشابه و استدلال به آن بر مقوله ی باطل خود می باشد که با این روش در پی فتنه و تحریف کتاب الله می باشند.[۲]

مثال هایی در نصوص متشابه که مراجعه ی آنها به نصوص محکم واجب است:

۱- جهمیه نصوص محکمی را که در نهایت اِحکام و وضوح هستند، انکار کردند. نصوصی که به صراحت بیان می کنند که الله متعال موصوف به صفات کمال می باشد، صفاتی چون: علم، قدرت، اراده، حیات، کلام، شنیدن، دیدن، وجه، دو دست، غضب، رضایت، شادمانی (فرح)، خندیدن (ضحک)، رحمت و حکمت؛ و افعالی چون آمدن (مجیء و الاتیان) و نزول به آسمان دنیا؛

خداوند متعال می فرماید: «إِنَّ اللهَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ» (مائده: ۱) «همانا الله هر چه بخواهد حکم می‌کند».

و می فرماید: «وَکَانَ اللهُ سَمِیعاً بَصِیراً» (نساء: ۱۳۴) «و الله شنوای بینا است».

و می فرماید: «وَجَاء رَبُّکَ وَالْمَلَکُ صَفّاً صَفّاً» (فجر: ۲۲) «و پروردگارت (برای دادرسی) بیاید و (نیز) فرشتگان صف در صف (بیانید)».

و می فرماید: «رَّضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ» (مائده: ۱۱۹) «الله از آن‌ها خشنود است و آن‌ها از او خشنودند».

 و …

علم و آگاهی نسبت به اینکه رسول خدا از جانب خداوند متعال به این امر خبر دادند، اگر بالاتر از علم به وجوب نماز و روزه و حج و زکات و تحریم ظلم و فواحش و دروغ نباشد، پایین تر از آن نیست؛ علم ضروری بیانگر آن است که رسول خدا از سوی خداوند متعال به این امور خبر داده است. و تصدیق آنها را بر امتش فرض نموده است، فرضی که اصل ایمان جز با تصدیق آن کامل نمی شود. اما جهمیه این صفات را آیات متشابه رد و انکار نمودند. آیاتی از جمله: «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ» (شوری: ۱۱) «هیچ چیز همانند او نیست و او شنوای بیناست».

و اینکه می فرماید: «هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِیّاً» (مریم: ۶۵) «آیا (مانند و) هم‌نامی برای او می‌شناسی؟».

و اینکه می فرماید: «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» (اخلاص: ۱) «(ای پیامبر) بگو: او الله یکتا و یگانه است».

محققان می گویند: احدیت به معنای یکتا بودن ذات و واحدیت به معنای نفی مشارکت در صفات می باشد.»[۳]

 

 

[۱] – نگا: اعلام الموقعین: ۲/۲۹۴

[۲] – نگا: تیسیر الکریم الرحمن: ۱/۳۵۷- ۳۵۸

[۳] – جامع البیان فی تفسیر القرآن، ایجی شافعی، ص: ۸۵۸