قبلاً فضیلت صحابه را دانستیم و فهمیدیم که همه آنها عادل هستند و در درجه صحابی بودن بعضی از آنها بر بعضی دیگر فضیلت دارند. افضل صحابه سبقت گیرندگان اولین در اسلام ابتدا مهاجرین سپس انصار میباشند سپس اهل بدر، بعد از آنها اهل احد، سپس اهل جنگ احزاب سپس اهل بیعت رضوان، سپس کسانی که قبل از فتح مکه هجرت و جهاد نمودند از درجه و منزلت کسانی که بعد از آن انفاق نمودند و جنگ کردند، بیشتر است. گرچه خداوند به همه آنها وعده نیکو داده است.
افضل و برتر صحابه خلفای راشدین که عبارتند از: ابوبکر صدیق، عمر فاروق، عثمان ذو النورین و ابو السبطین علی بن ابو طالب، سپس عبدالرحمن بن عوف، زبیر بن عوام حواری پیامبر صلی الله علیه و سلم، طلحه بن عبیدالله، سعد بن ابی وقاص، امین امت ابوعبیده بن جراح و سعید بن زید بن نفیل رضی الله عنهم اجمعین میباشند.
در فضیلت آنها احادیثی بصورت عموم آمده و کسانی هستند که در مورد آنها بصورت خصوص حدیث آمده است. از جمله احادیث کلی در فضیلت آنها آنچه است که احمد و اصحاب سنن از عبدالرحمن بن اخنس رضی الله عنه که او نیز از سعید بن زید رضی الله عنه روایت میکند که گفت: بر رسول الله صلی الله علیه و سلم شهادت میدهم که از او شنیدم، فرمود: «عَشْرَهٌ فِی الْجَنَّهِ النَّبِیُّ فِی الْجَنَّهِ وَأَبُو بَکْرٍ فِی الْجَنَّهِ وَعُمَرُ فِی الْجَنَّهِ وَعُثْمَانُ فِی الْجَنَّهِ وَعَلِیٌّ فِی الْجَنَّهِ وَطَلْحَهُ فِی الْجَنَّهِ وَالزُّبَیْرُ بْنُ الْعَوَّامِ فِی الْجَنَّهِ وَسَعْدُ بْنُ مَالِکٍ فِی الْجَنَّهِ وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ فِی الْجَنَّهِ وَلَوْ شِئْتُ لَسَمَّیْتُ الْعَاشِرَ قَالَ فَقَالُوا مَنْ هُوَ فَسَکَتَ قَالَ فَقَالُوا مَنْ هُوَ فَقَالَ هُوَ سَعِیدُ بْنُ زَیْدٍ»[۱] «ده نفر بهشتی هستند. پیامبر صلی الله علیه و سلم بهشتی است. ابوبکر، عمر، عثمان، علی، طلحه، زبیر بن عوام، سعد بن مالک، عبدالرحمن بن عوف بهشتی هستند. و اگر خدا بخواهد نفر دهم هم بهشتی است. گفتند: او کیست؟ سکوت نمود. دوباره از او پرسیدند: او کیست؟ گفت او سعید بن زید رضی الله عنه است».
پیامبر صلی الله علیه و سلم کسانی دیگر غیر از عشره مبشره را به بهشت مژده داده است از جمله عبدالله بن مسعود، بلال بن رباح، عکاشه بن محصن، جعفر بن ابی طالب و کسانی دیگر که بسیارند. اهل سنت و جماعت بر آنچه نام او در نص آمده به خاطر شهادت رسول الله صلی الله علیه و سلم بر او، شهادت به بهشتی بودن او میدهند و کسانیکه اسمشان در نص نیامده است برای آنها امید خیر دارند زیرا خداوند به همه آنها وعده بهشت داده است. همانگونه که الله تعالی بعد از بیان صحابه و فضیلت بعضی از آنها بر بعضی دیگر میفرماید: ﴿وَکُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ﴾ [النساء: ۹۵]. «خداوند به همه آنها وعده بهشت میدهد». مذهب اهل سنت در باره تمام مسلمانان این است که آنها را بطور قطع و یقیین بهشتی یا جهنمی نمیداند برای نیکوکاران امید ثواب و بر گنهکاران از عذاب خدا میترسند همراه با اینکه یقیین دارند کسی که بر توحید بمیرد در آتش برای همیشه نمیماند. الله تعالی میفرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَغۡفِرُ أَن یُشۡرَکَ بِهِۦ وَیَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَن یَشَآءُۚ﴾ [النساء: ۱۱۶]. «خداوند از اینکه برای او شریک قرار داده میشود را نمیبخشد و جز آن برای هرکس که بخواهد میبخشد».
[۱] رواه أحمد (۱ / ۱۸۸)، وأصحاب السنن بسند صحیح.