دلایل ایمان به قدر (۱)

دلایل ایمان به قدر (۱)

قرآن کریم، سنّت نبوی، اجماع، فطرت، عقل و حس بیانگر این رکن مهم از ارکان ایمان هستند.

آیات زیادی از قرآن دلالت بر این موضوع دارند که قبلاً برخی از آن‎ها بیان گردید و اکنون نیز چند آیۀ دیگر ذکر می­گردد:

﴿وَکَانَ أَمۡرُ ٱللَّهِ قَدَرٗا مَّقۡدُورًا﴾ [الأحزاب: ۳۸]

«و فرمان الله حساب­شده و دقیق است».

﴿إِنَّا کُلَّ شَیۡءٍ خَلَقۡنَٰهُ بِقَدَرٖ﴾ [القمر: ۴۹]

«بدون تردید ما هر چیزی را به‌ اندازه آفریدیم».

﴿وَإِن مِّن شَیۡءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَآئِنُهُۥ وَمَا نُنَزِّلُهُۥٓ إِلَّا بِقَدَرٖ مَّعۡلُومٖ﴾ [الحجر: ۲۱]

«و هیچ چیز نیست مگر اینکه گنجینه‌هایش نزد ماست و ما فقط به ‌اندازه‌ای معیّن آن را نازل می‌کنیم».

با توجّه به آن حدیث مشهور، یکی از ارکان ایمان این بود که: «وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَیْرِهِ وَشَرِّهِ»[۱]؛ «… و ایمان به قدر؛ خواه خیر یا شرّ باشد، بیاوری».

مسلم از قول طاووس رحمهما الله چنین نقل کرده است: «گروهی از یاران پیامبر صلی الله علیه وسلم را دیدم که می­گفتند: همه چیز بر اساس تقدیر است. همچنین می­گفت: از عبدالله بن عمر شنیدم که تمامی امور بر پایۀ تقدیر است حتّی ناتوانی و زیرکی یا اینکه گفت: زیرکی و ناتوانی».[۲]

رسول الله صلی الله علیه وسلم می­فرمایند: «وَإِنْ أَصَابَکَ شَیْءٌ فَلَا تَقُلْ: لَوْ أَنِّی فَعَلْتُ کَانَ کَذَا وَکَذَا، وَلَکِنْ قُلْ: قَدَرُ اللَّهِ وَمَا شَاءَ فَعَلَ»[۳]؛ «اگر چیزی [مصیبتی] به تو رسید، هرگز نگو: اگر [این کار را] می­کردم، چنین و چنان می­شد، بلکه بگو: الله تعالی تقدیر نمود و آنچه او بخواهد، انجام می­دهد».

مسلمانان اجماع دارند که باید یقین داشت قدر؛ خیر و شرّ آن از جانب الله تعالی است. نووی می­گوید: «دلایلی قطعی از قرآن، سنّت، اجماع صحابه و اهل حلّ و عقد در گذشته و اکنون بیانگر اثبات تقدیر الهی هستند».[۴]

ابن حجر می­آورد: «تمامی پیشینیان بر این باور بودند که همۀ امور بر اساس تقدیر الهی است».[۵]

[۱]– صحیح مسلم، شمارۀ حدیث: ۸٫

[۲]– همان، شمارۀ حدیث: ۲۶۵۵٫

[۳]– همان، شمارۀ حدیث: ۲۶۶۴٫

[۴]– شرح صحیح مسلم، نووی، ج ۱، ص ۱۵۵٫

[۵]– فتح الباری، ابن حجر، ج ۱۱، ص ۲۸۷٫