حکم کشتن زنان و کودکان در جنگ

 

احکام شرعی اسلام بر این دلالت می کند که کشتن زنان و کودکان حرام می‌باشد. زنان به خاطر ضعفشان و کودکان به خطار قصورشان از فعل کفار کشته نمی‌شوند. و علما اتفاق دارند بر حرمت کشتن زنان و کودکان و اینکه کشتن آنها جایز نیست؛ به شرطی که آنها خود جنگجو و قتال کننده نباشند.

حنفیه کشتن زنان و کودکان را حرام می‌دانند به خاطر اینکه آنها قتال نمی‌کنند[۱]

و مالکیه قتل کودکان و زنان را منع کرده اند.[۲]

و شافعیه نیز بر عدم جواز کشتن زنان و کودکان، آنگاه که آنها قتال نمی‌کنند و نمی‌کشند، تاکید کرده اند. [۳]

و حنابله نیز می گویند: « لا یجوز قتل نسائهم وصبیانهم لأنهما یصیران رقیقاً ومالاً للمسلمین، فقتلهما اتلاف لمال المسلمین». [۴]

ترجمه: « کشتن زنانشان و کودکانشان جایز نیست، چون  این دو تبدیل به برده و اموال مسلمانان می‌شوند و کشتن آنها در واقع اتلاف اموال مسلمین می‌باشد».

و قول ظاهریه نیز چنین است که می‌گویند: « ولا یحل قتل نسائهم ولا قتل من لم یبلغ منهم».[۵]

ترجمه: « و کشتن زنانشان حلال نیست و همچنین کشتن کسانی که به آن افراد ابلاغ نشده است».

و دلیلشان از قرآن کریم و عموم آیات قرآنی است که بر این مفهوم دلالت می‌نمایند، برای مثال قول خداوند در سوره بقره که می‌فرماید:

«وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ» (بقره /۱۹۰)

ترجمه: «و در راه خدا با کسانی که با شما می جنگند، جنگ کنید، و از حد تجاوز نکنید، که خداوند تجاوز گران را دوست نمی دارد».

وجه استدلال این آیه چنین است که آیه امر به قتال کسانی از مشرکین می‌کند که قتال می‌کنند، نه کسانی که قتال نمی‌کنند، مانند زنان و کودکان و غیر آنان.

و دلیل از سنت نبوی آنچه که از ابن عمر رضی الله عنهما روایت شده است که گفت: «وجدت امرأه مقتوله فی بعض مغازی رسول الله صلى الله علیه و سلم فنهى رسول الله صلى الله علیه و سلم عن قتل النساء والصبیان».[۶]

ترجمه: عبد الله بن عمر رضی الله عنهما روایت می کند که در یکی از غزواتِ نبی اکرم – صلى الله علیه وسلم – جنازه زنی، پیدا شد. رسول الله – صلى الله علیه وسلم – کشتن زنان و کودکان را نهی کرد.

وجه استدلال حدیث چنین است که: «علما اجماع دارند بر تحریم کشتن زنان و کودکان اگر آنان قتال نکنند».[۷]

برای اینکه آنها تبدیل به الرق و برده و جزو اموال مسلمین می‌شوند و کشتن آنها تلف نمودن اموال مسلمین به حساب می‌آید و کشتن آنها از افساد مال است و شارع حکیم به دنبال محقق شدن اصلاح است و از فساد منع می‌نماید. [۸]

و همچنین از رباح بن الربیع رضی الله عنه روایت است که گفت: «کنا مع رسول الله صلى الله علیه وسلم فی غزوه، فرأى الناس مجتمعین على شیء، فبعث رجلاً، فقال: انظر علام اجتمع هؤلاء. فقال: على امرأه قتیل. فقال: ما کانت هذه لتقاتل، وعلى المقدمه خالد بن الولید، فبعث رجلاً، فقال: قل لخالد لا یقتلن امرأه ولا عسیفاً».[۹]

ترجمه: «ما همراه رسول خدا -صلی الله علیه وسلم- در غزوه ای بودیم، پس دیدیم که مردم بر چیزی جمع شده اند . پس مردی را فرستاد  و به او گفت: نگاه کن ببین بر چه چیزی آنها جمع شده اند. پس گفت: بر زنی کشته شده جمع شده اند. پیامبر فرمود: این زن قتال نمی‌کرد و بر مقدمه ی آنان خالد بن ولید بود و مردی را فرستاد و به او گفت: به خالد بگو زنان و مزد بگیران «عسیف»[۱۰] را نکشد».

وجه استدلال این حدیث چنین است که: از کشتن زنان و کودکان منع کرده است، زنان به خاطر ضعفی که دارند و کودکان به خاطر قصورشان در انجام فعل کفار. و اینکه رسول خدا -صلی الله علیه وسلم- فرمودند « ما کانت هذه لتقاتل» چنین فهمیده می‌شود که اگر آن زن نیز قتال می‌کرد، پس کشته می‌شد. [۱۱]

پس بنا بر آنچه گفتیم، کشتن زنان و کودکان به شرطی که قتال نکنند، و در امور مربوط به قتال به مشرکین و کافران کمک نکنند، مانند تجسس و دیگر امور،  کشتن آنان جایز نیست. برای اینکه کشتن آنها در غیر ضروت جنگی، فساد در زمین محسوب می‌شود.

و شخص خنثی و دو جنسه نیز کشته نمی‌شود، برای اینکه ممکن است زن باشد و نیز ممکن است مرد باشد و در صورت شک در جنسیت آن، کشته نمی‌شود و در هر صورت اگر شخص خنثی قتال کند، کشته می‌شود.[۱۲]

و فقها متفق هستند بر اینکه زن یا کودک اگر بکشد و قتال کند، پس کشته می‌شود و همچنین اگر مشرکان و کافران را بر قتال و جنگیدن، تشویق و برانگیخته سازند، یا رازها و عورات مسلمانان را برایشان منتقل سازند، پس اگر چه هم، زن و یا کودک باشد، به علت وجود قتال، کشتن‌شان جایز است. و یا مثلا اینکه زنان، برای آن مشرکان و کافران آب و دوا و غذا حمل نمایند و یا حماسه و غرور در دل کفار به وجود بیاورند و آنها را تشویق و جرأت بدهند و عزم و ارادۀ آنها را قوی کنند، در تمام این صورت ها، کشتن آنها مباح می‌باشد. [۱۳]

حنفیه می‌گویند: زنان و کودکان کشته نمی‌شوند، چون از اهل قتال نیستند، اما اگر یکی از آنها قتال نماید، به علت وجود قتال پس کشته می‌شوند؛ گرچه هم زن یا کودک و صغیر باشد. [۱۴]

و امام مالک رحمه الله می‌گوید: « ولا یقتل النساء ولا الصبیان اتفاقاً إلا أن قاتلوا»[۱۵].

ترجمه: «علما اتفاق نظر دارند که زنان و کودکان کشته نمی‌شوند، مگر اینکه آنها قتال کنند».

و شافعیه نیز چنین رأیی دارند ، اینکه زنان و کودکان کشته نمی‌شوند، همانطور که در جنگ با کفار، آنها قتال نمی‌کنند، اما اگر در جنگ شرکت کنند و قتال نمایند، پس کشتن آنها جایز است. [۱۶]

و حنابله نیز تاکید کرده اند بر اینکه اگر به همراه اهل حرب، زنان و کودکان نیز  قتال کردند و جنگیدند، پس بدون خلاف، کشته می‌شوند و با آنها نیز قتال می‌شود. [۱۷]

و ظاهریه کشتن هر کسی از مشرکان که قتال کند را جایز دانسته اند[۱۸].

و نیز اوزاعی و ثوری و لیث و ابو ثور و اسحاق بر این رأی هستند که هرگاه آنها نیز قتال کنند، پس با آنها قتال می‌شود. [۱۹]

پس خون زن و بچه مصون می‌باشد، اما هرگاه قتال کنند، پس خونشان مباح گشته و کشتنشان جایز می‌باشد.

و دلیل از قرآن کریم این قول خداوند می‌باشد که در سوره بقره می فرماید:

«   وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا» (بقره / ۱۹۰)

ترجمه: «و در راه خدا با کسانی که با شما می جنگند، جنگ کنید، و از حد تجاوز نکنید».

وجه استدلال این آیه چنین است که: جواز جنگیدن با کل کسانی که قدرت و اهلیت قتال و جنگیدن را دارند داده است و علما گفته اند: زنان کشته نمی‌شوند، اما اگر جنگیدند پس کشته می‌شوند.[۲۰]

و از سنت نبوی آنچه دلالت بر کشتن زنان و کودکان مقاتل و جنگجو می‌نماید، روایت است که: «أنَّ النبیَّ صلَّى اللهُ علیهِ وسلَّمَ رأى امرأهً مقتولهً بالطائفِ ، فقال : ألم أنْهَ عن قتلِ النساءِ ؟ من صاحبُ هذه المرأهِ المقتولهِ ؟ فقال رجلٌ من القومِ : أنا یا رسولَ اللهِ ، أردفتُها فأرادت أن تصرعنی فتقتلنی ، فأمر بها رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ علیهِ وسلَّمَ أن تُوارَى».[۲۱]

ترجمه: «رسول خدا -صلی الله علیه وسلم- زنی کشته شده را در طائف دیدند، پس فرمودند: چه کسی صاحب این زن کشته شده می‌باشد و این زن را کشته است؟ مردی از قوم گفت: من ای رسول خدا، پیاپی می خواست که بر من حمله برده و مرا بکشد. پس رسول خدا صلی الله علیه وسلم  امر کرد که او را در زمین پنهان و دفن نمایند».

و این حدیث دلالت بر این دارد که هرگاه زن در میدان جنگ قتال کند و بکشد، پس کشته می‌شود.

و حنفیه چنین نظر دارند که سران دولت و امثال آنها، کشتن آنها جایز است اگرچه زن نیز باشد، مثلا زن ملکه کشته می‌شود، گرچه هم نجنگد و همچنین کودکان ملک و پادشاه؛ برای اینکه در کشتن آنها – و اگرچه نجنگند- مصلحت بزرگی برای مسلمانان وجود دارد، چون باعث از بین رفتن معنویات جیش دشمن شده و باعث فراری دادن آنها و ترک کردن موضع‌های جنگی‌شان می‌شود. [۲۲]

[۱] – المبسوط ، جزء ۱۰، ص۲۹

[۲] – الذخیره، جزء ۳، ص۳۹۷

[۳] – المهذب، جزء ۲، ص۲۳۳

[۴] – الکافی فی فقه ابن حنبل، جزء ۴، ص۲۶۷

[۵] – المحلى، جزء ۷، ص۲۹۶

[۶] – صحیح البخاری، شماره حدیث۲۸۵۲، جزء ۳، ص۱۰۹۸٫ صحیح مسلم، شماره حدیث۱۷۴۴، جزء ۳، ص۱۳۶۴

[۷] – فتح الباری، جزء۶، ص ۱۵۵٫ شرح النووی بر صحیح مسلم، شماره حدیث ۱۷۴۴، جزء۱۲، ص۴۸

[۸] – رجوع شود به : الکافی فی فقه ابن حنبل، جزء ۴، ص۲۶۷٫ نصب الرایه، جزء ۳، ص۳۸۷

[۹] – سنن أبی داوود، شماره حدیث۲۶۶۹، جزء ۳، ص۵۳ . البانی می گوید حسن صحیح است.

[۱۰] – عسیف یعنی کسی که اجیر شده است برای غیر امور قتال ، مانند کشاورز و کارگران در صنایع و نظافت چیان خیابان ها و دکتر و مریض و…

[۱۱] – فتح الباری ، جزء ۶، ص۱۴۸٫

[۱۲] – المهذب، جزء ۲، ص۲۳۳٫ الکافیفی فقه ابن حنبل، جزء ۴، ص۲۶۷٫

[۱۳] – رجوع کنید به تفسیر آیات الأحکام، ص۲۲۷٫

[۱۴] – بدائع الصنائع، جزء۷، ص۱۰۱

[۱۵] – القوانین الفقهیه، جزء۱، ص۹۸

[۱۶] – المهذب، جزء۲، ص۲۱۹

[۱۷] – المبدع، عدد المجلدات ۱۰، جزء۳،ص۳۲۳٫ المغنی، جزء ۹، ص۷

[۱۸] – المحلى، جزء۷، ص۲۹۶٫

[۱۹] – الاستذکار، جزء۵، ص۲۵

[۲۰] – التفسیر الکبیر، جزء۵، ص۱۰۹

[۲۱] – سنن البیهقی الکبرى، شماره حدیث۱۷۸۸۴، جزء ۹، ص۸۲٫

[۲۲] – حاشیه ابن عابدین، جزء ۴، ص۱۳۲