وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
من در نوجوانی قسم های زیادی می خوردم و می شکستم به حدی که قسم خوردن تکه کلامم شده بود. اما در آن زمان نمی دانستم قسم خوردن کفاره دارد آیا باید کفاره آن قسم ها را بدهم. اکر باید بدهم تعداد آنها را نمی دانم چه کار باید بکنم؟
الحمدلله
شایسته است که مسلمان زیاد قسم نخورد حتی اگر راست بگوید، چون خداوند متعال می فرماید::arrow_heading_down:
« وَاحْفَظُوا أَیْمَانَکُمْ » [مائده:۸۹].
(و سوگندهای خود را حفظ کنید)
پیامبرصَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید:
[ ثَلَاثَهٌ لَا یُکَلِّمُهُمْ اللَّهُ، وَلَا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ، وَلَا یُزَکِّیهِمْ، وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ:أُشمیطٌ زانٍ، و عائِلٌ مستکبِر، و رجل جعل الله بضاعَتَهُ: لا یشتری إلا بیمِینِه و لا یبیعُ إلا بیمینه].
طبرانی در «الکبیر»(۶۱۱۱)،ودر «الأوسط»(۵۵۷۷).
[سه نفر هستند که خداوند در روز قیامت با آنها سخن نمی گوید و به آنها نگاه نمی کند و آنان را پاکیزه نمی گرداند و عذاب دردناکی دارند: پیرمرد زناکار، فقیر متکبر و کسی که کالایش جز با سوگند، خرید و فروش نمی شود].بنابراین باید از این عمل ناپسند پرهیز کرد.
اما سوگند نباید جز به الله یا اسماء و صفاتش خورده شود، و سوگند به غیر الله مانند ( انبیاء و اشیاء و پدران و مادران و یا شرافت و امثال آنها) شرک اصغر و گناه است.
پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند:
“من حلف لغیر الله فقد اشرک”.
(روایت احمد و ترمذی)، یعنی: “هر کسی که بغیر از خداوند قسم بخورد مرتکب شرک شده اشت”.
و چنین سوگندهایی کفاره ندارند زیرا سوگند بغیر خدا منعقد نمی شود و چون سوگند منعقد نشده است پس کفاره ای هم درکار نخواهد بودبلکه شخص باید توبه نموده و دیگر به غیر از خداوند و اسمائش قسم نخورد.
همچنین سوگند باید با نیت قلبی باشد، و سوگندی که از روی نیت نباشد، منعقد نشده و کفاره ای هم ندارد.
حال قبل از پاسخ دادن به اصل سوال باید به نکات زیر اشاره نمود:
اول: فقط سوگندهایی کفاره دارند که اولا به نام الله یا یکی از اسماء و صفات الهی خوانده شده باشند، ثانیا از روی آگاهی و با قصد سوگند خورده شده باشد.
دوم: سوگندهایی که بغیر نام الله خرده شده باشند، کفاره ندارند.
سوم: اگر بدون اراده، قسم بر زبان بیاید این قسم لغو شمرده می شود و دادن کفاره لازم نیست. ( مثلا بدون اراده بگوید: ” والله فلان کار می کنم” و “به خدا به فلان جا نمی روم” که در هر دو مورد اسم خدابدون قصد و اراده بر زبانش جاری شده باشد و بدلیل رایج بودن آن اصطلاحات بر زبان عامیانه باشد).
دلیلش آیـﮥ مذکور است که می فرماید:
{لَا یُؤَاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمَانِکُمْ} [مائده:۸۹].
یعنی:خداوند شما را به خاطر سوگندهای بیهوده و بی اراده مؤاخذه نمی کند.
چهارم: اگر شخصی برای یک کار، چند بار قسم خورد، فقط یک کفاره بر او لازم می شود، اما اگر بر چندین کار قسم یاد نمود، مثل اینکه بگوید: (والله) به دیدار فلانی نمی روم، (والله) با فلانی حرف نمی زنم، (والله) فلانی را خواهم زد. پس اگر در هر کدام از این کارها سوگندش را بشکند، برای هر یکی کفاره ای لازم می شود.
اگر در همه این چیزها سوگندش را بشکند برای هر یکی کفاره ای جدا لازم می شود.
حال با توجه به این مطالب: شما باید ببینید که آیا سوگندهایی که قبلا خورده اید، از کدام نوع است؟ اگر از بدون قصد و اراده بوده اند، یا بغیر نام الله سوگند خورده اید، کفاره ای ندارند ولی به سبب سوگند خوردن بغیر نام الله مرتکب گناه شده اید.
اما اگر به نام الله یا اسماء و صفاتش سوگند خورده بودید، چون آن سوگند را شکسته اید لازمست کفاره آنرا بپردازید و کفاره آن بصورت زیر است:
باید به ده نفر نیازمند، غذا یا لباس بدهد، یا برده ای را آزاد کند، و مقدار خوراک تقریباً یک و نیم کیلو از خوراکی که در آن شهر مورد مصرف قرار می گیرد، از قبیل:
خرما،
برنج،
لباس
و غیره به اندازه ای باشد که برای رفع نیاز کفایت می کند، مثل: پیراهن، شلوار یا چادر.
اگر نتوانست یکی از این سه کار را انجام دهد باید سه روز روزه بگیرد، چون خداوند متعال می فرماید :
[ لَا یُؤَاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمَانِکُمْ وَلَکِنْ یُؤَاخِذُکُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَیْمَانَ فَکَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَهِ مَسَاکِینَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِیکُمْ أَوْ کِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِیرُ رَقَبَهٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلَاثَهِ أَیَّامٍ ذَلِکَ کَفَّارَهُ أَیْمَانِکُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ] (مائده:۸۹).
یعنی: (خداوند شما را به خاطر سوگندهای بیهوده و بی اراده مؤاخذه نمی کند؛ ولی شما در برابر سوگندهایی که از روی قصد و اراده خورده اید، مؤاخذه می کند. کفارهء این گونه سوگندها عبارت است از:
خوراک دادن به ده نفر مستمند از غذاهای معمولی و متوسطی که با خانواده می خورید،
یا جامه دادن به ده نفر از مستمندان
یا آزاد کردن برده ای؛ اما اگر کسی نیافت سه روز، روزه بگیرد. این کفاره سوگند هایی است که می خورید).
علما در مقدار واجب از خوراک برای هر مستمندی اختلاف کرده اند، و صحیح ترین قول این است که از همه خوراک هایی که خانواده اش می دهد از قبیل: برنج، خرما و غیره از هر کدام که می خواهد تقریباً یک و نیم کیلو بدهد.
و اگر ده مستمند را شام یا نهار داد یا به هر یک به اندازه ای لباس داد که او می توانست با آن نماز بخواند، کافی است .
و اگر برده ای مؤمن چه زن چه مرد را آزاد کرد کفایت می کند و اگر نتوانست یکی از این کارها را بکند آن وقت سه روز روزه بگیرد.
اما الان که نمی دانید چند سوگند صحیح را خورده اید که بعدا آنها را شکسته اید باید؛ اگر قسم هایتان همگی برای یک عمل بوده است، ( مثلا همیشه برای نخوردن غذایی بوده که سوگند می خوردید) و بعدها آنرا شکسته اید،
در آنصورت فقط یک بار کفاره بدهید. اما اگر برای کارهای متفاوت بوده و محصور به یک امر نبوده است )
مثلا هم برای غذا و هم برای سخن نگفتن با کسی و هم برای نرفتن به مکانی و امثال آنها) در آنصورت؛ “خود در ظن و گمانتان تخمین بزنید که چند سوگند صحیح را شکسته اید بعد با توجه به غالبیت برای هر یک کفاره ای بپردازید”.
( فتاوی الجنه الدائمه للإفتاء (۲۳ / ۴۹).
مثلا در ظن خود در می یابید که حدود بیست سوگند صحیح را شکسته اید، پس باید کفاره ی همه ی بیست سوگند را جداگانه بپردازید. تا بدین صورت چیزی برگردن شما نماند.
والله اعلم