حرمت تقلید مجتهد از مجتهد(۲)

ادلّۀ این دیدگاه:

 این دسته از علما برای اثبات نظرشان به دلایل ذیل استدلال و استناد می‌کنند:

کتاب: خداوند متعال می‌فرماید: ﴿فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِی شَیۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ﴾([۱]) «و اگر در چیزی اختلاف داشتید (و در امری از امور کشمکش پیدا کردید) آن را به خدا (با عرضۀ به قرآن ) و پیغمبر او (با رجوع به سنّت نبوی) برگردانید.» در این آیه خداوند امر نموده است تا هنگام وقوع اختلاف‌نظر در مسئله‌ای، آن را به کتاب و سنت ارجاع دهند، پس ظاهراً واجب است که آن را به غیر آن از گفته‌های صحابه رضی الله عنهم و علما ارجاع دهند.([۲])

خداوند متعال تقلید را نکوهش کرده و آن را عیب دانسته است، آنجا که به نقل از کفار می‌فرماید: ﴿إِنَّا وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا عَلَىٰٓ أُمَّهٖ وَإِنَّا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم مُّقۡتَدُونَ٢٣﴾([۳])([۴]) «ما پدران و نیاکان خود را بر آئینی یافته‌ایم و ما هم قطعاً ( بر شیوۀ ایشان ماندگار می‌شویم و) به دنبال آنان می‌رویم.»

ابن عبدالسلام رحمه الله می‌گوید: در این مسائل میان علما اختلاف‌نظر وجود دارد و گفته کسانی که تقلید مجتهد از دیگری را جایز می‌دانند، با این فرمودۀ خداوند متعال رد می‌شود، آنجا که می‌فرماید: ﴿إِنِ ٱلۡحُکۡمُ إِلَّا لِلَّهِۖ﴾([۵]) «حکم جز در دست خدا نیست.» در این آیه، خداوند متعال امر کرده است تا کسی را جز خدا نپرستند و از این قاعده، عوام مستثنی هستند؛ زیرا به خاطر عجز و ناتوانی از دسترسی به شناخت احکام از طریق اجتهاد، وظیفه آنان، برخلاف مجتهد، تقلید است؛ زیرا مجتهد می‌تواند در مسائل نظر بیفکند تا به حکم آن برسد.([۶])

آیۀ دیگری که به آن استدلال کرده‌اند، این آیه است: ﴿ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَیۡکُم مِّن رَّبِّکُمۡ﴾([۷])و([۸]) «از چیزی پیروی کنید که از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده است.» خداوند متعال در این آیه مسلمانان را به تبعیت از آنچه خداوند نازل کرده، امر کرده و آنان را به پیروی از اقوال اشخاص امر نکرده است.

 

 

([۱]) نساء/ ۵۹٫

([۲])سمعانی، قواطع الأدله فی الأصول، ۲/۳۴۳٫

([۳]) زخرف/ ۲۳٫

([۴])سمعانی، قواطع الأدله فی‌الأصول، ۲/۳۴۳٫

([۵]) انعام/ ۵۷٫

([۶])ابن عبدالسلام، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، ۲/۱۳۵٫

([۷]) اعراف/ ۳٫

([۸])امام الحرمین جوینی، الاجتهاد، ۱/۴۱۱-۱۱۵٫