حدیث «أنت منی بمنزله هارون من موسی» (۲)

نووی می‌گوید: در این حدیث هیچ حجتی برای آنها نیست، بلکه در آن فقط اثبات فضیلت علی است، و در آن هیچ سخنی از اینکه او از دیگران بهتر یا مثل آنهاست، وجود ندارد و هیچ دلالتی برای جانشینی او در آن نیست، چون پیامبر صلى الله علیه وسلم هنگام جنگ تبوک برای گماشتن علی رضی الله عنه به مدینه این سخن را گفت. آنچه گفته ما را تأیید می‌کند، این است که مشبه به (هارون) پس از موسی جانشین نبوده بلکه در زمان حیات موسی، یعنی چهل سال قبل از وفات موسی، وفات یافته است. این سخن هم در نزد مورخان مشهور است که گفته‌ اند که موسی او را جانشین خود نمود تا برای مناجات پروردگار به میعادگاه برود[شرح صحیح مسلم ۱۳/۱۷۴]. و ابن‌حزم بعد از ذکر استدلال انان به حدیث مذکور می‌گوید: این دلیل افضلیت و برتری او و مستحق امام بودن علی بعد از پیامبر صلى الله علیه وسلم نیست، چون هارون متولی امور بنی اسرائیل بعد از موسی نبود، بلکه بعد از موسی یوشع بن نون یار موسی و همراه او در سفر با خضر همراه او بود، متولی امور شد، همچنان که بعد از رسول خدا یار غارش که با او به مدینه هجرت نمود، متولی امور شد. از آنجا که علی پیامبر نیست آن چنان که هارون پیامبر بوده، و هارون هم بعد از مرگ موسی، جانشین وی نبوده، پس ثابت می‌ شود که شباهت علی رضی الله عنه به پیامبر به منزلت هارون از موسی فقط در قرابت است. به علاوه، رسول خدا صلى الله علیه وسلم این گفته را زمانی به او گفت که او را در زمان جنگ تبوک بر مدینه گماشت، … سپس  پیامبر صلى الله علیه وسلم قبل از تبوک و بعد از تبوک در وقت سفرهایش کسانی غیر از علی رضی الله عنه را نیز به امارت مدینه گماشته است. پس روشن می ‌شود که جانشینی علی رضی الله عنه بر مدینه هیچ افضلیتی برای علی رضی الله عنه بر دیگران نمی ‌رساند و یا امامت بعد از پیامبر صلى الله علیه وسلم را ثابت نمی ‌کند، همچنان که برای بقیه گماشتگان نیز هیچ افضلیتی ثابت نمی‌ کند[الفصل ۴/۱۵۹-۱۶۰].

شیخ الاسلام ابن‌تیمیه (رحمه الله) در ضمن رد استدلال انان به این حدیث می ‌گوید: اگر کسی بگوید که این مقام و منزلت مانند هم هستند و مثل آنست، آن مثل تشبیه چیزی به دیگری بر حسب دلالت آن از لحاظ عبارت و سیاق است که این امر مقتضی مساوات و یکی بودن در همه چیز نیست…. در اینجا هم منزلت علی نسبت به پیامبر صلى الله علیه وسلم همانند منزلت هارون نسبت به موسی است، و آن هم، جانشینی او در غیبت پیامبر صلى الله علیه وسلم است همچنان که موسی هارون را جانشین خود کرد. این جانشینی ویژه علی نیست بلکه حتی آن جانشینی پیامبر صلى الله علیه وسلم هم مثل بقیه جانشینی ها نیست، گذشته از اینکه بهتر باشد. بی‌ تردید افرادی در بسیاری از جنگها جانشین پیامبر بوده ‌اند که علی یکی از آنها بوده است و این جانشین ‌ها سبب مقدم داشتن آن افراد بر علی رضی الله عنه نبوده است، که سبب برتری علی بر آنها ‌باشد.