حدیث «أنت منی بمنزله هارون من موسی» (۱)

شیعه می گوید:
یکی دیگر از احادیثی که اطاعت از علی را واجب می ‌داند، حدیث زیراست
« حدیث: «ای علی تو نسبت به من چون منزلت هارون نسبت به موسی را داری، با این تفاوت که بعد از من پیامبری نیست».  دراین حدیث  ویژگی ‌های حضرت علی رضی الله عنه.  برای وزارت، وصایت و خلافت و… وجود دارد، و اینکه علی برترین فرد صحابه است و این حدیث چنان که معلوم است بین مسلمانان متفق علیه است».

جواب
حدیث، صحیح است و بخاری و مسلم و دیگران آن را روایت کرده‌ اند، و آن از فضایل علی است و از این رو علما آن را در مناقب علی آورده ‌اند.
اما چنین ادعایی  مبنی بر اختصاص علی به وزارت و وصایت و خلافت نادرست است، و در حدیث هیچ دلالتی بر آنچه ذکر کرده است وجود ندارد، چون این حدیث را زمانی پیامبر صلى الله علیه وسلم به علی گفت که می ‌خواست برای جنگ تبوک از مدینه خارج شود، و بعد از اینکه مردم را برای خارج شدن دسته دسته دعوت کرده‌ بود علی را بر مدینه گماشته بود، و در مدینه فقط زنان و بچه ‌ها و افراد معذور مانده بودند و این امر بر علی سخت آمد از این رو پیش پیامبر صلى الله علیه وسلم رفت و گفت: آیا مرا در میان زنان و کودکان تنها می‌ گذارید، آنگاه پیامبر صلى الله علیه وسلم به او گفت: آیا راضی نیستی که منزلت تو نزد من همانند منزلت هارون به موسی باشد؟
گفته شده که بعضی از منافقان گفتند: چون او را دوست ندارد در غیاب خود به امارت مدینه گذاشته است از این رو پیامبر صلى الله علیه وسلم این گفته را خطاب به علی گفته است. چنانکه در تاریخ اسلام معلوم است که این استخلاف تنها مختص به علی نبوده و پیامبر -صلى الله علیه وسلم- غیر از علی را نیز هنگامی که برای جنگ یا حج و یا عمره خارج شده گماشته است. در جنگ بدر، عبدالله بن ام ‌مکتوم، در غزوه بنی سلیم، سباع بن عُرفطه غفاری یا ابن ام‌مکتوم [بنا به اختلاف روایات در این زمینه]؛ در غزوه سویق، بشیر بن عبد المنذر؛ و در جنگ بنی‌ مصطلق، ابوذر غفاری، در غزوه حدیبیه، نُمَیله بن عبدالله لیثی، همانطور که او را نیز در جنگ خیبر گماشته است؛ در عمره قضا، عویف بن اضبط دیلی؛ در فتح مکه: کلثوم بن حصین بن عتبه غفاری و در حجه الوداع، ابودجانه ساعدی را گماشته است.

ابن ‌هشام این موضوع را در موارد متعددی در کتابش، «السیره» ذکر کرده‌ است، و این بر عدم ویژگی علی به جانشینی، دلالت می‌ کند و بسیاری از  صحابه در این مورد شریک و مانند او بوده ‌اند. بنابراین پندارهای این گروه ازشیعه که بر این حدیث بسته ‌اند مانند ادعای وصیت برای علی و اینکه او افضل و برترین صحابه است، باطل خواهد بود.

علما از قدیم توجه کرده‌ و استدلال این گروه را به این حدیث مردود دانسته ‌اند، و حداکثر چیزی که در این حدیث وجود دارد، این است که پیامبر صلى الله علیه وسلم جانشینی علی از طرف خود پیامبر را به جانشینی هارون از طرف موسی در غیاب خود، تشبیه کرده‌ است تا بدین خاطر علی را خوشحال کرده‌ و کرامت وی را نزد پیامبر صلى الله علیه وسلم اظهار نماید؛ آن پندارها و اوهام باطلی را که این گروه به حدیث نسبت داده‌ اند در بر ندارد, نه لفظ حدیث و نه سبب نزول آن, چنین احتمالی را نمی ‌دهد.

امام ابو‌نعیم اصفهانی می ‌گوید: اگر رافضیان بگویند از رسول خدا صلى الله علیه وسلم روایت شده است که به علی گفته است: منزلت تو نسبت به من مانند منزلت هارون نسبت به موسی است، در جواب می‌گوییم: ما هم درباره جانشینی او در مدینه در زمان حیات پیامبر صلى الله علیه وسلم  به چنین امری معتقدیم که مثل منزلت هارون به موسی بود، ولی پیامبر صلى الله علیه وسلم این گفته را در سال جنگ تبوک گفت که او را در مدینه جانشین نمود و منافقان گفتند که پیامبر -صلى الله علیه وسلم از او بدش آمده و از همراهی او ملول شده است، پس علی به پیامبر صلى الله علیه وسلم رسید و گفته منافقان را ذکر نمود در آن هنگام پیامبر صلى الله علیه وسلم به او گفت: «بلکه من تو را گماشتم همچنان که موسی هارون را گماشته بود».

اگر منتقدی بگوید: قصد پیامبر صلى الله علیه وسلم جانشینی بر مدینه نبوده است، به او گفته می ‌شود: آیا علی با پیامبر صلى الله علیه وسلم در نبوت شریک بوده است آن چنان که موسی با هارون شریک بوده است؟ اگر بگوید: بله، کافر شده است، و اگر بگوید: خیر، به او گفته می ‌شود: آیا در نسب برادر پیامبر بوده است؟ اگر بگوید بله، دروغ گفته است. پس هر گاه اگر نسب در برادری و مشارکت در نبوت باطل شود، علت جانشینی علی هم روشن می‌ شود. اگر جانشینی او را در حیاتش بر مدینه اصل قرار بدهد، می ‌بینیم که پیامبر صلى الله علیه وسلم در هر جنگی بقیه صحابه را مانند ابن ام مکتوم، و خفاف بن ایماء بن رخصه و دیگران را نیز جانشین قرار داده است[ الاماره و الرد علی الرافضه ص۲۲۱-۲۲۲].