توحید یعنی یگانه دانستن الله متعال در آنچه مختص اوست و در آنچه او را میسزد و آنچه که باید برای او باشد.
یعنی بنده یقین کند و اقرار نماید که الله متعال به تنهایی پروردگار و صاحب همه چیز است، و آفریننده فقط اوست و او زنده پایدار است که تمام جهان هستی را به تنهایی تدبیر مینماید.
و یقین نماید و اقرار کند که فقط الله متعال سزاوار بندگی است و هیچ شریکی ندارد، و هر معبودی غیر از او ناحق و باطل است، و او تعالی به صفات کمال متصف است و از هر عیب و نقصی پاک است، و فقط او دارای اسمای حسنی و صفات والا میباشد.
﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ لَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ٨﴾ [طه: ۸].
«الله است که هیچ معبودی [بهحق] جز او نیست [و] نیکوترین نامها از آنِ اوست».
فقه توحید: الله متعال یکتاست، هیچ شریکی ندارد، همانندی در ذات و نام و صفات و کارهایش ندارد و فرمانروایی و آفرینش از اوست.
او فرمانرواست و همه غیر از او تحت فرمانروایی او قرار دارند، او پروردگار است و همه بنده او هستند…. او آفریننده است و همه چیز غیر از او مخلوق و آفریده شده میباشند.
﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ٢ لَمۡ یَلِدۡ وَلَمۡ یُولَدۡ٣ وَلَمۡ یَکُن لَّهُۥ کُفُوًا أَحَدُۢ۴﴾ [الإخلاص: ۱-۴].
«[ای پیامبر] بگو: «او الله یکتا[در اُلوهیت]ست. الله بینیاز است [و همه نیازمند او هستند]. نه [فرزندی] زاده و نه زاده شده است. و هیچکس همانند و همتای او نبوده و نیست».
و او تعالی قوی و همه چیز غیر از او ضعیفاند …. و او تواناست و غیر از او همه ناتواناند…. و او بزرگتر است و همه چیز غیر از او کوچکاند …. او توانگر و بینیاز است و غیر از او همه نیازمندند …. و او چیره و توانمند است و غیر او همه خوارند، و او حق است و همه معبودان جز او باطلاند.
﴿ذَٰلِکَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡحَقُّ وَأَنَّ مَا یَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلۡبَٰطِلُ وَأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡعَلِیُّ ٱلۡکَبِیرُ٣٠﴾ [لقمان: ۳۰].
«این [تقدیر و تدبیر،] از آن روست که الله حق است و آنچه جز او [به یاری و دعا] میخوانند [همه] باطل است و الله است که بلندمرتبه [و] بزرگ است».
او بزرگی است که بزرگتر از او وجود ندارد ….. و بلند مرتبهای است که بالاتر از او نیست و مهربانی است که مهربانتر از او کسی نیست و قوی و نیرومندی است که در هر نیرومندی نیرو و قوت پدید آورده است….. توانایی است که در هر توانمندی توانایی پدید آورده است… و مهربانی است که رحمت و مهربانی در وجود هر مهربانی پدید آورده ….. دانایی است که هر مخلوقی را تعلیم داده است…. روزی دهندهای است که همه روزیها و روزی دادهشدهها را آفریده است: ﴿ذَٰلِکُمُ ٱللَّهُ رَبُّکُمۡۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ خَٰلِقُ کُلِّ شَیۡءٖ فَٱعۡبُدُوهُۚ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ وَکِیلٞ١٠٢ لَّا تُدۡرِکُهُ ٱلۡأَبۡصَٰرُ وَهُوَ یُدۡرِکُ ٱلۡأَبۡصَٰرَۖ وَهُوَ ٱللَّطِیفُ ٱلۡخَبِیرُ١٠٣﴾ [الأنعام: ۱۰۲-۱۰۳].
«این است الله، پروردگار شما؛ هیچ معبودی [بهحق] جز او نیست؛ آفرینندۀ همه چیز است؛ پس او را عبادت کنید و [بدانید که] او [مراقب و] کارگزار همه چیز است. چشمها او را درنمییابند و[لی] او چشمها را درمییابد و اوست که باریکبین و آگاه است».
و الله متعال معبود به حقی است که فقط او شایسته بندگی است، نه دیگران؛ زیرا ذات او کامل است و فقط او دارای نامهای نیکو و صفات والاست: ﴿تَبَٰرَکَ ٱلَّذِی بِیَدِهِ ٱلۡمُلۡکُ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٌ١﴾ [الملک: ۱].
«پربرکت و بزرگوار است کسی که فرمانرواییِ جهانِ هستی به دست اوست، و او بر هر چیز تواناست».
او حکیم دانایی است که هرچه بخواهد میکند: ﴿هُوَ ٱلۡأَوَّلُ وَٱلۡأٓخِرُ وَٱلظَّٰهِرُ وَٱلۡبَاطِنُۖ وَهُوَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عَلِیمٌ٣﴾ [الحدید: ۳]
«او ازلى و ابدى است و پیدا و ناپیدا؛ و به هر چیزى داناست».
و او فرمانروای حقیقی است که همه چیز در دست اوست، و غیر از او در دست کسی دیگر چیزی نیست پس فقط به او ایمان بیاور و او را شریکی نیست، (آل عمران ۲۶) او تنها مالک هر چیزی است، و بر هر چیزی توانست و به هر چیزی دانا و آگاه است و و همه چیز را او ارزانی کرده است، و او تنها بر همه چیز احاطه دارد، و بر هر توانایی توانایی دارد، و بر هر چیرهای چیره است، یکتا یگانهای که مالک هرکسی است: ﴿تَبَٰرَکَ ٱلَّذِی بِیَدِهِ ٱلۡمُلۡکُ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٌ١﴾ [الملک: ۱].
«پربرکت و بزرگوار است کسی که فرمانرواییِ جهانِ هستی به دست اوست، و او بر هر چیز تواناست».