گفتهاش: عبارت: (والنیاحه) یعنی تمجید و ستایش شخصی مرده با صدای بلند؛ چون این کار به معنای اعتراض به تقدیر خدا، ناخوش داشتن قضای الهی، مخالفت با احکام خدا و بیادبی به خدا میباشد. چنین کاری شایسته نیست که یک برده با صاحب خودش بکند، پس چگونه انسان با پروردگارش، سرور، مالک و خدایش که معبود برحقی جز او نیست و در همهی تقدیراتش از روی عدالت است، میکند. و همچنین در آن از بین رفتن اجر و مصیبت است.
در حدیث مذکور دلیل شهادت دادن به اینکه حضرت محمد صلی الله علیه و سلم فرستادهی الله است وجود دارد؛ چون این خبرها از اخبار غیب میباشد و پیامبر صلی الله علیه و سلم به آن خبر داد و واقعیت همان گونه شد که پیامبر صلی الله علیه و سلم خبر داد.
در عبارت مؤلف: (وقال: «النائحه إذا لم تتب قبل موتها») هشدار دادن به این مطلب است که تهدید و سرزنش متوجه کسی که از گناه توبه کرده باشد، نمیشود و اجماع علما بر این قضیه منعقد شده است. بر این اساس وقتی معلوم شود که شخصی اگر گناهانی مرتکب شده باشد و شریعت وعید، تهدید و مجازات خاصی را بر این گناهان مترتب کرده باشد، جایز نیست این تهدید و مجازات را متوجه آن شخص معین نمود آنگونه که برخی از بدعت گذاران میپندارند؛ چون مجازات گناهان به وسیلهی توبه و کارهای نیک، مصیبتها، بلاها، سختیها، دعاهای مؤمنان برای یکدیگر، شفاعت پیامبر صلی الله علیه و سلم برای آنان و گذشت خدا از آنان، برداشته میشود.
همچنین در این عبارت، این مطلب آمده که هرکس قبل از مرگ و ظهور نشانههای مرگ توبه کند، خدا توبهاش را میپذیرد؛ همان طور که در حدیث ابن عمر به طور مرفوع آمده است: «إن الله یقبل توبه العبد ما لم یغرغر: الله متعال توبهی بنده را تا هنگامی که نفس او به غرغره (آخرین لحظات جانکندن) نرسیده باشد میپذیرد[۱]».
عبارت: (تقام یوم القیامه): یعنی از قبرش برخاسته میشود.
دربارهی عبارت: (وعلیها سربال من قطران ودرع من جرب): «پیراهنی از قیر و جامه ای از گَر بر تن اوست».
(برگرفته از کتاب محمد بن عبدالوهاب)
[۱]– امام احمد در «المسند» ۲/۱۳۲و۱۵۳ و ترمذی در سننش ش ۳۵۳۷ آن را روایت کردهاند. ترمذی دربارهی این حدیث گوید: این حدیث، حسن غریب است. همچنین ابن ماجه در سننش به ش ۴۲۵۳، ابن حبان در صحیحش ش ۶۲۸ و حاکم در «المستدرک علی الصحیحین» ۴/۲۵۷ روایتش کردهاند. اسناد این حدیث حسن است و ابن حبان، حاکم، نووی، ذهبی، بوصیری، آلبانی و دیگران آن را صحیح دانستهاند.