تناقضات مذهب اشعری با مذهب سلف

اشاعره با روش سلف در امور اعتقادی اختلافات دارند. به عنوان مثال:

۱-اشاعره میان صفات ذاتی و فعلیِ الله سبحان فرق قایل شدند. و تمام صفات را فقط منحصر به هفت صفت نموده­ اند. صفات فعلی مانند: استواء (قرار گرفتن بر عرش)، شادی، غضب و رحمت را انکار کرده ­اند[۱]. در نفی و تأویلِ بعضی از صفات، با معتزله هم­ عقیده­ اند. و نیز در انکار برخی از صفاتِ ذاتی مانند: دست­ها، چشم­ها، صورت و پا، اعتقاد معتزله را دارند.

۲- اشاعره در تفسیرِ افعال انسان معتقد به (نظریه­ ی کسب) هستند. و این اعتقاد، تلفیقی از اعتقادِ معتزله و جبریه است. مشیّت و اراده را برای الله ثابت، و بندگان را هم صاحب قدرت دانسته ­اند، لیکن قدرت آنان را در انجام اعمال بی ­تأثیر می ­دانند. می ­گویند: حرکات اختیاریِ بندگان، ماحصلِ قدرت خودشان بوده و به اختیار الله متعال بستگی دارد و انجام این کار­ها را (کَسب) می ­نامند. پس آفرینشِ این افعال به صورت ابداعی از جانب الله است و با کسب و انجام بنده ­ها و با قدرت خودشان صورت می­گیرد[۲]. این عقیده اختلاف چندانی با عقیده ­ی جبریه ندارد[۳].

۳- اشعاره مذهبِ افراط گرایانِ جهمیه در مسئله ­ی ارجاء را یاری می ­کنند. ارجاء یعنی این که ایمان فقط شامل شناخت قلبی است و خواندن شهادتین لازم نیست و انجام اعمال، در اصلِ ایمان تأثیری ندارد.

۴- می­ گویند کلام الله(قرآن) نَفْسی است. یعنی معانیِ قرآن از جانبِ الله است و الفاظ آن مخلوق هستند و این الفاظ تعبیر کلام الهی است.

 

[۱] . منهج علماء الحدیث و السنه، دکتر مصطفی حلمی، ص ۱۷۲-۱۷۶٫

[۲] . قبلی، ص ۱۷۶-۱۷۹٫

[۳] . قبلی، ص ۱۷۹٫ (کَسب) در نزد اشاعره عبارت است از، همراهی اراده ­ی بی ­تاثیر انسان در انجام کارها. (یعنی انسان اراده ­ی انجام کار را دارد ولی اراده ­اش تاثیری در پدید آمدن آن چیز ندارد!! مترجم). حال آن­که اراده بشر در کارهایش تاثیر دارد. چنان­که الله سبحان می ­فرماید: ﴿لها ما کسَبَت و علیها ما اکتَسَبَت﴾: (هر کار (نیکی) انجام دهد به نفع خود کرده و هر کار (بدی) کند، به زیان خویش کرده­ است.