نبی از نظر لغت از نبأ مشتق شده و به معنی خبری است که دارای فایده بزرگی باشد. الله تعالی میفرماید: ﴿عَمَّ یَتَسَآءَلُونَ ١ عَنِ ٱلنَّبَإِ ٱلۡعَظِیمِ ٢﴾ [النبأ: ۱-۲]. «از چه سؤال میکنند؟ از آن خبر بزرگ». بدین خاطر نبی نامیده شده چون خبر دهنده از طرف خداست و از جانب خدا خبر میدهد پس نبی هم خبر داده شده و هم خبر دهنده است.
و گفته شده النبی از النباوه مشتق شده است و آن یعنی چیز بلند.
اگر نبی بر این معنا باشد: بخاطر بلندی جایگاه او بر سایر مردم است. الله تعالی میفرماید: ﴿وَرَفَعۡنَٰهُ مَکَانًا عَلِیًّا ۵٧﴾ [مریم: ۵۷]. «و او را بر مکانی بلند مرتفع گرداندیم».
رسول در لغت از ارسال مشتق شده و به معنی راهنمایی کردن است. الله تعالی از ملکه سبأ اینگونه خبر میدهد: ﴿وَإِنِّی مُرۡسِلَهٌ إِلَیۡهِم بِهَدِیَّهٖ فَنَاظِرَهُۢ بِمَ یَرۡجِعُ ٱلۡمُرۡسَلُونَ ٣۵﴾ [النمل: ۳۵]. «همانا من هدیه ای توسط فرستادگان به سوی ایشان فرستاده ام پس منتظرم ببینم که فرستادگان به همراه چه چیزی برمی گردند».
علما در تعریف کلی از نبی و رسول در شرع اختلاف دارند که ترجیح آن این است:
نبی کسی است که خداوند به او وحی نموده به آنچه او انجام و به وسیله آن به مؤمنان دستور میدهد.
رسول کسی است که خداوند به او وحی نموده و او را به سوی کسانی که مخالف امر خداوند هستند، فرستاده تا رسالت خداوند را ابلاغ نماید.