تعریف عبادت

عبادت در لغت به معنی خوار و ذلیل و تسلیم بودن است.
گفته می شود: بعیر معبد، أی: مذلل شتر سر بزیر و طریق معبد یعنی بر اثر گام برداشتن بسیار راه هموار و صافی شده است.

تعریف عبادت از لحاظ شرعی:

اسم جامعی است که برای تمام آنچه از سخنان و اعمال ظاهری و باطنی که خداوند آن را دوست دارد و به آن راضی است گفته
می شود. و توضیح بیشتر آن هنگام بیان کردن انواع عبادت خواهد آمد. عبادت بر سه رکن بنا می شود:

رکن اول: کمال محبت برای پروردگار سبحان است کما اینکه می فرماید:

{وَالَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ} [البقره: ۱۶۵].

«و کسانی که ایمان دارند بیشترین حب و دوست داشتنشان برای الله است.» رکن دوم: کمال امید است همانگونه که خداوند می فرماید: {وَیَرْجُونَ رَحْمَتَهُ} [الإسراء: ۵۷].

«و به رحمتش امیدوارند.»

رکن سوم: کمال خوف و ترس از الله سبحانه و تعالی است همانطور که می فرماید:
{وَیَخَافُونَ عَذَابَهُ} [الإسراء: ۵۷].

«و از عذابش می ترسند». الله سبحانه و تعالی این سه رکن عظیم و والا را در سوره فاتحه جمع نموده است:
{الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ (۲)} {الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (۳)} {مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ (۴)}.

آیه اول در آن محبت است. خداوند نعمت دهنده است و نعمت گیرنده برابر با نعمتی که به او داده او را دوست دارد.

آیه دوم در آن امید است. الله تعالی خود را به صفت رحمت متصف کرده که امید به رحمت او دارد.

و آیه سوم در آن خوف و ترس است او مالک حساب و کتاب است و فرد از عذابش می ترسد. و برای همین است که الله تعالی بعد از آن می فرماید:
{إِیَّاکَ نَعْبُدُ} یعنی پروردگارا تنها تو را با محبت که
{الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ (۲)} بر آن و با امیدت که
{الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (۳)}.
بر آن دلالت دارد و با خوف و ترست که
{مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ (۴)} را شامل می شود، می پرستم.
(۱/۳۴).

و عبادت جز با این دو شرط مقبول نمی گردد:

۱ – اخلاص داشتن برای پروردگار: الله تعالی هیچ عملی را مگر اینکه خالص برای او انجام شده باشد قبول نمی کند.

می فرماید: {وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ} [البینه: ۵].

«و دستور داده نشدند مگر اینکه خداوند را بپرستند و دین را برای او خالص گردانند» و می فرماید:

{أَلَا لِلَّهِ الدِّینُ الْخَالِصُ} [الزمر: ۳].

«آگاه باشید که دین خالص برای خداست» و می فرماید:

{قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصًا لَّهُ دِینِی (۱۴)} [الزمر: ۱۴].

«بگو خدا را می پرستم و دینم را برای او خالص می گردانم»

۲ – پیروی از رسول الله :

خداوند هیچ عملی را قبول نمی کند مگر اینکه موافقت هدایت رسول الله صلی الله علیه وسلم باشد. الله تعالی می فرماید:

{وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا} [الحشر: ۷].

«آنچه رسول الله به شما داد بگیرید و از آنچه شما را نهی نمود دوری گزینید» و می فرماید:

{فَلَا وَرَبِّکَ لَا یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لَا یَجِدُوا فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُوا تَسْلِیمًا (۶۵)} [النساء: ۶۵].

«قسم به پروردگارت ایمان ندارند تا اینکه در مشاجرات بین خودشان تو را حاکم نگردانند سپس در وجودشان به آنچه حکم نموده ای ناراحت نگردند و بطور کامل تسلیم تو باشند»

و رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید:

«مَنْ أَحْدَثَ فِی أَمْرِنَا هَذَا مَا لَیْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ» (۱) «هرکس در دین ما چیزی را بیاورد که در آن نیست آن مردود است».

صحیح البخاری برقم (۲۶۹۷)،(۱/۳۵).

عملی که خالص برای خداوند و بر اساس سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم نباشد، اعتبار ندارد.

فضیل بن عیاض رحمه الله در باره این سخن الله تعالی {لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا} [هود: ۷].

«تا شما را بیازماید که کدامیک از شما نیکوکارترید» می گوید:

باید آن عمل خالص و صواب باشد.
گفته شد: ای ابوعلی خالص و صواب چیست؟

گفت: اگر عملی خالص باشد اما صواب نباشد قبول نمی گردد و هنگامی که آن صواب باشد اما خالص نباشد قبول نمی شود تا اینکه خالص و صواب می شود.

خالص یعنی اینکه برای خدا و صواب یعنی بر اساس سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم باشد.
و از آیاتی که هر دو شرط را داشته باشد این سخن الله تعالی در آخر سوره کهف می باشد که می فرماید:

{قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَهِ رَبِّهِ أَحَدًا (۱۱۰)} [الکهف: ۱۱۰].

«بگو من بشری مانند شما هستم به من وحی می شود که معبود شما معبودی یگانه است پس