اگر استعانت از غیر خدا شرک است، پس چرا قرآن می فرماید: «از نماز و صبر یاری بجویید»‏؟

استعانت از غیر خدا همیشه شرک نیست، و زمانی شرک نیست که مثلا شما به کمک احتیاج دارید و دوستتان نزد شماست و شما از او می خواهید تا کمکتان نماید، این استعانت جایز است و شرک نیست. به عنوان مثال فردی از دوچرخه اش به زمین می افتد و از مردمی که اطرافش هستند می خواهد تا به کمکش بیایند.

اما اگر استعانت از کسی شود که صدای او را نمی شنود (مانند شخص مرده یا کسی که در مکان دیگری است و نزد او حاضر نیست)، و یا اگر صدای او را بشنود ولی آن شخصی که قرار است کمک کند توانایی و قدرت کمک را نداشته باشد، در این دو حالت است که استعانت از غیر خدا شرک اکبر است. مثلا شخصی را در نظر بگیرید که از یک ساختمان چند طبقه در حال سقوط است، در این هنگام اگر از یک انسان مرده و یا از کسانی که شاهد سقوط وی هستند کمک بخواهد، او دچار شرک شده است، زیرا اولا مردگان صدایش را نمی شنوند و اگر بشنوند نیز نمی توانند کمک کنند، چنانکه خداوند متعال می فرماید: « إِن تَدْعُوهُمْ لَا یَسْمَعُوا دُعَاءَکُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَکُمْ وَیَوْمَ الْقِیَامَهِ یَکْفُرُونَ بِشِرْکِکُمْ وَلَا یُنَبِّئُکَ مِثْلُ خَبِیرٍ» (فاطر ۱۴).

یعنی: اگر آنها را بخوانید صداى شما را نمى‏شنوند، و اگر بشنوند به شما پاسخ نمى‏گویند؛ و روز قیامت، شرک شما را منکر مى‏شوند، و هیچ کس مانند (خداوند آگاه و) خبیر تو را (از حقایق) با خبر نمى‏سازد!

دوما، کسانی که شاهد سقوط اویند نیز قدرت کمک کردن به وی را ندارند، و این خداست که قادر بر نجات اوست. پس کمک خواستن از غیر خدا در این هنگام شرک محسوب می گردد. 

 

اما استعانت جستن از نماز و صبر شرک نیست، زیرا :

اولا: خداوند متعال خود می فرماید که از صبر و نماز کمک بخواهید. (ولی در هیج جایی نفرموده اند که مثلا از انبیاء و اولیاء که مرده اند کمک و استعانت بجویید).

دوما: صبر و نماز هر دو عبادت هستند، کسی که در برابر مصائب صبور است و کسی که نماز می خواند، هر دو ماجور هستند و در حال عبادتند و ما می دانیم که توسل جستن به عبادت خود یکی از انواع توسلهای جایز و مشروع است، بعبارتی توسل جستن به عبادت جایز است.

در ضمن صبر و نماز که انسان مرده یا غایبی نیست که کمک جستن از آن شرک باشد و این شبهه ای که در ذهن سوال کننده بوجود آمده، در حقیقت به دلیل عدم فهم صحیح از دین و مسئله ی شرک و توحید و نیز عدم فهم صحیح از خود آیه است.

خداوند متعال می فرماید: «وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَهِ وَإِنَّهَا لَکبِیرَهٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ» (بقره ۴۵). «و از صبر و از نماز یاری‌ جویید و براستی که‌ نماز جز براى خاشعان، گران و دشوار است»

خداوند به آنها (مومنان) دستور داده است که در همه کارهایشان از تمامی انواع شکیبایی و صبر یاری بجویند، و آن صبر بر انجام دادن طاعت و عبادت خداست، به گونه ای که آن را ادا نمایند، و اینکه در برابر سختی پرهیز از گناه و معصیت خدا صبر نمایند و گناه را ترک کنند، و در برابر امور دردناکی که خداوند برای انسان مقدر نموده است صبر نمایند و ابراز نارضایتی نکنند، پس با صبر و خویشتنداری بر آنچه خداوند مقدر کرده است در همه کارها موفقیت زندگی حاصل می شود. و هرکس که از خداوند بطلبد که او را بر کسب صبر و شکیبایی توفیق دهد، خداوند صبوری و شکیبایی را بر او سهل و آسان می گرداند.

پس صبر و عبادتهایی همانند نماز به انسان کمک می کند تا در راه رسیدن به مقصود (خشنودی خدا) موفق عمل کنیم، و در حقیقت خداوند متعال می خواهند به انسانها بفرمایند که ای مومنان: “من صبر و نماز را بعنوان دو سبب و وسیله برای موفقیت شما قرار دادم پس عبادت کنید و در برابر سختی آن عبادتها و نیز سختی مقاومت در برابر گناه و شیرینی دنیا صبوری پیشه کنید تا بدین ترتیب به رستگاری برسید”، و این آیه ربطی به قضیه و مسئله ی استعانت ندارد.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلى آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلى یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت